Γράφει η Αλεξάνδρα Βαρλά*

Ο Oscar Wilde έγραφε ότι «η Μόδα είναι απλώς μια μορφή ασχήμιας, τόσο ανυπόφορη, που πρέπει να την αλλάζουμε κάθε έξι μήνες». Από τότε μέχρι σήμερα, η Μόδα έχει γνωρίσει αλματώδη ανάπτυξη, αποκτώντας το status μιας παγκόσμιας βιομηχανίας, άρρηκτα συνδεδεμένης με την οικονομία και την πολιτισμική ταυτότητα της κοινωνίας.

Παρά την οικονομική και πολιτιστική βαρύτητα της βιομηχανίας της Μόδας, το νομικό επάγγελμα δεν ανταποκρίθηκε άμεσα και καθυστέρησε να αναπτύξει εξειδικευμένες μεθόδους και εργαλεία, ώστε να εξυπηρετήσει το συγκεκριμένο πελατολόγιο. Σήμερα, ωστόσο, με τη ραγδαία ανάπτυξη του Δικαίου της Μόδας, το οποίο εξελίσσεται σε ολοένα και πιο σεβαστό και επίκαιρο κλάδο Δικαίου, το κενό έχει αρχίσει να καλύπτεται.

Ανταποκρινόμενο στην κατά τα ως άνω αλματώδη ανάπτυξη της Μόδας, το Πρώτο Πανελλήνιο Συνέδριο για το Δίκαιο και τη Βιομηχανία της Μόδας διοργανώθηκε ακριβώς για να υπογραμμίσει την ανάγκη συνεργασίας των δυο κλάδων και για να επιτρέψει στους συμμετέχοντες, μέσω μιας όσο το δυνατόν πιο ολιστικής και, ταυτόχρονα, στοχευμένης προσέγγισης του θέματος, να αποκτήσουν μια σφαιρική εικόνα του “Fashion Law” και να παρακολουθήσουν μέσω των εισηγήσεων, όλη τη διαδρομή από τη δημιουργία, στην προστασία και έπειτα στη διαμεσολάβηση: Create – Protect – Mediate.

Στην κατάμεστη αίθουσα του πολυχώρου The HUB Events στα Κάτω Πετράλωνα συναντήθηκαν, την Πέμπτη 14 Μαΐου 2015, Μόδα και Δικηγορία, φέρνοντας κοντά περισσότερους από 150 εκπροσώπους του νομικού χώρου και της βιομηχανίας της μόδας. Το εναρκτήριο λάκτισμα δόθηκε από την Ιωάννα Καλαντζάκου (Αντιπρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών), την Ειρήνη Σταματούδη (Διευθύντρια του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας), την Κατερίνα Μαργέλλου (Διευθύντρια Νομικής Υποστήριξης του Οργανισμού Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας) και τον Μάκη Τσέλιο (Σχεδιαστή). Τα 4 πάνελ του Συνεδρίου απαρτίσθηκαν από εξαίρετους ομιλητές, οι οποίοι εκπροσωπούν τόσο το νομικό, όσο και τον χώρο της μόδας αλλά και των επιχειρήσεων: Julia Holden, Benet Brandreth, Noam Shemtov, Sara Balice, Αλεξάνδρα Βαρλά, Κατερίνα Μαργέλλου, Ιωάννα Λαγουμίδου, Κωνσταντίνος Αμπατζής, Θεόδωρος Χίου, Γιάννης Οικονομάκης, Αθηνά Ψαράκη, Έλενα Πάκου, Στάθης Γεωργιάδης, Μίνα Ζούλοβιτς, Γιώργος Γιαννόπουλος, Ηλίας Καπουτσής, Μαρία Δάφνη Παπαδοπούλου, Ευαγγελία Βαγενά, Κατερίνα Στεφανίδη και Amanda Bucklow.

Όπως ήταν, ενδεχομένως, αναμενόμενο, το Συνέδριο ξεκίνησε με εκείνο τον κλάδο Δικαίου, που έχει την εντονότερη αλληλεπίδραση με τη Μόδα: τη Διανοητική Ιδιοκτησία. Στη σημερινή οικονομία, όπου η αξία της επιχείρησης βασίζεται στην εμπορική της ταυτότητα και σε άυλα αγαθά, η Διανοητική Ιδιοκτησία συνιστά ουσιώδες συστατικό για το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μιας επιχείρησης, η οποία δραστηριοποιείται στο χώρο της Μόδας. Ως εκ τούτου, μια ουσιαστική κατανόηση του Δικαίου της Διανοητικής Ιδιοκτησίας, όπως αυτό εφαρμόζεται στα δημιουργήματα Μόδας, βρίσκεται στον πυρήνα του Δικαίου της Μόδας.

Στην 1^η συνεδρία «Μόδα και Διανοητική Ιδιοκτησία», την οποία συντόνισε η Διευθύντρια του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας, κ. Ειρήνη Σταματούδη, οι ομιλητές εξέτασαν το νομικό πλαίσιο για την προστασία των δημιουργημάτων μόδας και ανέπτυξαν, ειδικότερα: την προστασία των δημιουργημάτων Μόδας κατά το ιταλικό δίκαιο, την κατοχύρωση δημιουργημάτων Μόδας κατά το ευρωπαϊκό δίκαιο για τα βιομηχανικά σχέδια, την αισθητική λειτουργικότητα και τις ιδιαιτερότητες κατοχύρωσης ενός χρώματος ως σήμα – ειδικά για το χώρο της Μόδας, τα δικαιώματα Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας και την αλληλεπίδρασή τους με την εθνική και την παγκόσμια οικονομία, καθώς και την χρησιμότητα και τις προκλήσεις που απορρέουν από την πολυμορφία της Διανοητικής Ιδιοκτησίας στα δημιουργήματα Μόδας.

Εν συνεχεία, η 2^η συνεδρία «Μόδα και Επιχειρείν», υπό τις κατευθύνσεις του Παναγιώτη Γκεζερλή, CEO & Head of Consulting της Convert Group, έθιξε ζητήματα που άπτονται των εμπορικών δραστηριοτήτων μιας εταιρείας στο χώρο της Μόδας και οι ομιλητές αναφέρθηκαν, μεταξύ άλλων, στη διαδικασία κατοχύρωσης βιομηχανικών σχεδίων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, το δίκαιο αποζημίωσης, τη γένεση της ευθύνης αποζημίωσης για προσβολή δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και τον τρόπο υπολογισμού της ζημίας, τα ιδιαίτερα ζητήματα που ανακύπτουν όταν οι συμβάσεις διανομής και αντιπροσωπείας στη Μόδα υλοποιούνται με παραγωγό αλλοδαπή εταιρεία και διανομέα ή αντιπρόσωπο Έλληνα φυσικό ή νομικό πρόσωπο, τις περιπτώσεις αναγνώρισης πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων στον χώρο της Μόδας, τη διαφορετικότητα και την ανάγκη μιας επιχείρησης να εξελίσσεται και να διαφοροποιείται προκειμένου να είναι ανταγωνιστική στην αγορά και, τέλος, τους βασικούς τομείς της Μόδας, οι οποίοι μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο προστασίας βάσει δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας: ενδυματολογικές δημιουργίες, υφάσματα, σχέδια Μόδας και πατρόν, επιδείξεις Μόδας.

Η επόμενη συνεδρία, «Fashion Tech» εξέτασε, με συντονιστή τον Γιώργο Κοσνετζώφ, Μηχανικό Δικτύων και Τεχνολογιών Internet, Quantum Business & IT Solutions, την εξέλιξη του διαδικτυακού τοπίου της Μόδας και τις απορρέουσες νομικές προκλήσεις, υπογραμμίζοντας την πολυπλοκότητα εφαρμογής ενός πλαισίου κανόνων σε εμπορικές δραστηριότητες, οι οποίες διεξάγονται στο αχανές ηλεκτρονικό περιβάλλον. Οι παρουσιάσεις αφορούσαν τη θέση του fashion blog, ως μορφή εμπορικής επικοινωνίας στην ψηφιακή εποχή, το 3d-printing στη Μόδα και τα απορρέοντα, εκ της καινοτόμου αυτής τεχνολογίας, ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας, την ευθύνη των παρόχων υπηρεσιών Internet για προσβολές δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας - υπό το πρίσμα των πρόσφατων νομολογιακών εξελίξεων, την πρόσφατη απόφαση Cartier v BskyB των βρετανικών δικαστηρίων, η οποία άνοιξε το δρόμο για την επιβολή ασφαλιστικών μέτρων που υποχρεώνουν τους παρόχους υπηρεσιών Internet να εμποδίζουν την πρόσβαση σε ιστοσελίδες που παραβιάζουν δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, τη δυνατότητα και τις προϋποθέσεις προστασίας των hashtags ως σημάτων - τα οφέλη και τους κινδύνους κατοχύρωσης τους από μια επιχείρηση και, τέλος, τις πρακτικές νομικές συμβουλές για τα πρώτα βήματα ενός online start-up.

Το Συνέδριο ολοκληρώθηκε με την 4^η Συνεδρία «Μόδα και Διαμεσολάβηση», με συντονίστρια τη σχεδιάστρια Ελένη Κυριάκου, κατά την οποία επισημάνθηκε η ανάγκη εφαρμογής εναλλακτικών τρόπων επίλυσης των διαφορών, όπως είναι χαρακτηριστικά οι διαπραγματεύσεις και η διαμεσολάβηση. Οι ομιλητές ανέδειξαν τα πλεονεκτήματα επιλογής των εν λόγω μεθόδων, προκειμένου να επιλυθεί η ανακύπτουσα, μεταξύ των μερών, διαφορά, χωρίς ωστόσο να θίγονται οι επαγγελματικές τους σχέσεις, ώστε να μην αποκλείεται το ενδεχόμενο συνεργασίας τους και στο μέλλον.

Με την ολοκλήρωσή του το Συνέδριο, απήντησε σε ερωτήματα, αλλά αναμφίβολα δημιούργησε ακόμη περισσότερα. Σε κάθε περίπτωση, είναι βέβαιο ότι ανέδειξε το Δίκαιο της Μόδας ως έναν αυτόνομο και σεβαστό κλάδο δικαίου και έτσι, το FashionLawConference θα γίνει θεσμός. Μάλιστα, χάρη στην ιδιαίτερα θετική ανταπόκριση συμμετεχόντων και ομιλητών, από του χρόνου δεν θα πρόκειται απλώς για μια ατομική πρωτοβουλία, αλλά το ετήσιο, πλέον, Συνέδριο, θα υπάγεται στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του (υπό σύσταση) πρώτου, καινοτόμου και κατάλληλου να προωθήσει τη συνεργασία Μόδας και Δικηγορίας, GREEK FASHION LAW ASSOCIATION.

Από τη στιγμή που είχα την ιδέα για τη διοργάνωση του 1^st Fashion Law Conference, μέχρι και την υλοποίησή του, με την πολύτιμη βοήθεια της δικηγόρου και συνεργάτιδας μου Ιωάννας Λαγουμίδου, είχα έναν και μόνο στόχο: να αντιληφθούν οι συμμετέχοντες τι ακριβώς είναι αυτό το “Fashion Law”. Θα ήθελα, στο σημείο αυτό, να επισημάνω τι δεν είναι: δεν είναι επίδειξη Μόδας και σίγουρα δεν αφορά στυλιστικές συμβουλές για το καθημερινό ντύσιμο των δικηγόρων. Δεν είναι περιττή, προκλητική πολυτέλεια εν καιρώ κρίσης, ούτε πρόκειται για κάτι νέο. Δεν είναι κάτι παραπάνω από υπάρχοντες κλάδους δικαίου οι οποίοι, προσαρμοζόμενοι στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του χώρου της Μόδας, συνδυάζονται για τον πιο στοχευμένο και ολοκληρωμένο χειρισμό των ζητημάτων που απορρέουν από το σύνολο των δραστηριοτήτων στη συγκεκριμένη βιομηχανία. Για να αντιληφθεί κάποιος την ιδιαίτερη σχέση Δικαίου και Μόδας, αρκεί μια σύντομη αναδρομή στην εισήγησή μου περί αισθητικής λειτουργικότητας, κατά την οποία εξήγησα ότι το χρώμα αποτελεί πολύτιμο εργαλείο στην παλέτα του σχεδιαστή και ουσιώδες συστατικό του ανταγωνισμού στην ελεύθερη αγορά και, ως εκ τούτου, η κατοχύρωσή του στο χώρο της Μόδας γεννά προβληματισμούς οι οποίοι, όμως, δεν απαντώνται σε άλλες αγορές.

Εν κατακλείδι, η ραγδαία ανάπτυξη της Μόδας στην Ελλάδα είναι μια πραγματικότητα – κάθε χρόνο εμφανίζονται ολοένα και περισσότεροι νέοι σχεδιαστές, με όραμα, καινοτόμες ιδέες και επιχειρηματικό πλάνο. Η ανάγκη προστασίας των δημιουργημάτων και των δραστηριοτήτων των νέων αυτών σχεδιαστών είναι επίσης μια πραγματικότητα. Αυτό που, δυστυχώς, απέχει πολύ από την πραγματικότητα, είναι η συνειδητοποίηση, από δημιουργούς, επιχειρηματίες, αλλά και τους ίδιους τους δικηγόρους, ότι όλη η πορεία από τη δημιουργία, στην προστασία και στην εξωδικαστική επίλυση (τυχόν) διαφορών, πρέπει να εδράζεται σε ένα άρτια δομημένο νομικό πλαίσιο, αλλά όχι σε εκείνο που εφαρμόζεται σε οιαδήποτε εμπορική δραστηριότητα – σε ένα άλλο, κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της Μόδας. Sur Mesure.

*Η Αλεξάνδρα Bαρλά είναι Δικηγόρος Αθηνών, με LLM στο International Business Law. Ειδικεύεται στο Εμπορικό Δίκαιο και τη Διανοητική Ιδιοκτησία και είναι η διοργανώτρια του 1^ου Πανελλήνιου Συνεδρίου για το Δίκαιο και τη Μόδα “Fashioning the Law: Create – Protect – Mediate” και ιδρυτικό μέλος του Greek Fashion Law Association.