Νέος ορισμός για τη «διανοητική ιδιοκτησία» προβλέπεται σε πρόσφατο νομοσχέδιο που τιτλοφορείται «Ρυθμίσεις για την Έρευνα και άλλες διατάξεις», το οποίο τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση από τις 11 Ιανουαρίου 2016 μέχρι τις 16 Ιανουαρίου 2016 [1].
Όπως αναφέρεται σχετικά, το υπό διαβούλευση σχεδίου νόμου αποτελεί επείγουσα νομοθετική παρέμβαση στους τομείς της Έρευνας και της Τεχνολογίας, η οποία είναι απαραίτητη προκειμένου να αντιμετωπιστούν αφενός μεν μείζονα θέματα κατεύθυνσης του ερευνητικού συστήματος, αφετέρου δε σοβαρά λειτουργικά προβλήματα, που δημιουργήθηκαν μετά την ψήφιση του ν.4310/2014 [«Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία και άλλες διατάξεις.» (ΦΕΚ Α' 258/8-12-2014)].
Η διανοητική ιδιοκτησία, ως εργαλείο προστασίας της καινοτομίας είναι φύσει συνδεδεμένη με το πεδίο εφαρμογής του προτεινόμενου νομοσχεδίου. Το άρθρο 2 παρ. 7 («Ορισμοί») του νομοσχεδίου, αντικαθιστώντας την σχεδόν πανομοιότυπη αντίστοιχη διάταξη του Ν. 4310/2014, ορίζει ότι «Για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος νόμου, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί, που συμπληρώνονται από όσους αναφέρονται στις σχετικές διατάξεις εθνικού και ενωσιακού δικαίου που κάθε φορά ισχύουν: […] «διανοητική ιδιοκτησία: η πνευματική και η βιομηχανική ιδιοκτησία, και ιδίως τα περιουσιακά και τα ηθικά δικαιώματα που απορρέουν από τα έργα που τις εμπεριέχουν, η τεχνογνωσία, τα σήματα, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα πιστοποιητικά χρησιμότητας.»
Ο εισαγόμενος ορισμός βρίσκεται κατ’ αρχήν σε αρμονία με αυτόν του άρθρου 8 παρ. 18 του Ν. 2557/1997, σύμφωνα με τον οποίο η διανοητική ιδιοκτησία «περιλαμβάνει, τόσο την πνευματική ιδιοκτησία (propriété littéraire et artistique ή droit d’auteur, copyright) και τα συγγενικά δικαιώματα, όσο και τη βιομηχανική ιδιοκτησία (propriété industrielle, industrial property), όπως εφευρέσεις και σήματα», καθώς και με το ευρωπαϊκό και διεθνές κεκτημένο, ιδίως όσον αφορά την ευρύτητα και την ενιαία προσέγγιση πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας υπό έναν ενιαίο νομικό κλάδο [2]. Επιπλέον, όπως και στον ορισμό του Ν. 2557/1997, η απαρίθμηση επιμέρους δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας είναι ενδεικτική. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η ρητή αναφορά στην τεχνογνωσία, η οποία προστατεύεται κατά κανόνα με εμπορικό απόρρητο [3].
Παρά τα ανωτέρω, ο προτεινόμενος ορισμός παρουσιάζει ελαττώματα. Ειδικότερα, η διατύπωση της φράσης «τα περιουσιακά και ηθικά δικαιώματα που απορρέουν από τα έργα που τις εμπεριέχουν» δεν κρίνεται επιτυχής. Πράγματι, η χρήση της αντωνυμίας «τις» εγείρει απορία καθότι η μόνη δυνατή απόδοση της φράσης με τη χρησιμοποιούμενη αντωνυμία στο ανάπτυγμά της είναι η εξής: «τα περιουσιακά και τα ηθικά δικαιώματα που απορρέουν από τα έργα που εμπεριέχουν [πνευματική και βιομηχανική ιδιοκτησία]». Όμως, η εν λόγω διατύπωση πάσχει δεδομένου ότι, αφενός τα έργα δεν εμπεριέχουν πνευματική ιδιοκτησία αλλά προστατεύονται από αυτήν και, αφετέρου, η έννοια του έργου δεν υφίσταται, ως προστατευόμενο αντικείμενο στο χώρο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Περαιτέρω, για την πληρότητα του ορισμού, η αναφορά των συγγενικών δικαιωμάτων θα ήταν χρήσιμη, κατ’ εικόνα και του ορισμού του Ν. 2257/1997.
Προς επίλυση των ανωτέρω, προτείνεται ο ακόλουθος ορισμός: «διανοητική ιδιοκτησία: η πνευματική και η βιομηχανική ιδιοκτησία, και ιδίως τα περιουσιακά και τα ηθικά δικαιώματα που απορρέουν από προστατευόμενα έργα, τα συγγενικά δικαιώματα, η τεχνογνωσία, τα σήματα, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα πιστοποιητικά χρησιμότητας.»
Η πρόβλεψη ειδικού νομοθετικού ορισμού για τη διανοητική ιδιοκτησία αποτιμάται θετικά, στο βαθμό που το περιεχόμενό του ευθυγραμμίζεται με τα διεθνή πρότυπα και συνεισφέρει στη βαθμιαία ένταξη του όρου αυτού στην ελληνική έννομη τάξη αλλά και στη διάδοση της χρήσης του στην Ελλάδα. Βέβαια, για λόγους συνέπειας και νομοθετικής συνοχής, θα μπορούσε να εξεταστεί η νομοτεχνική επιλογή της παραπομπής στον αρχικό ορισμό του άρθρου 8 παρ. 18 του Ν. 2557/1997, όπως είχε, άλλωστε, πραγματοποιηθεί σε παλαιότερα νομοθετήματα [4].
Οι ανωτέρω παρατηρήσεις υποβλήθηκαν με τη μορφή σχολίου και στο διαδικτυακό τόπο της δημόσιας διαβούλευσης του νομοσχεδίου από τον δικηγόρο Θεόδωρο Χίου.
[1] Βλ. http://www.opengov.gr/ypepth/?p=2714
[2] Στο σημείο αυτό βλ. αναλυτικά Θεόδωρος Χίου, «Ο όρος «Διανοητική Ιδιοκτησία» και η ένταξή του στην ελληνική έννομη τάξη», ΔιΜΕΕ, 1/2011, σελ. 174 επ.
[3] Σημειώνεται ότι επίκειται, εκτός απροόπτου, η θέση σε ισχύ της Πρότασης Οδηγίας «για την προστασία της τεχνογνωσίας και των επιχειρηματικών πληροφοριών που δεν αποκαλύπτονται (εμπορικών απορρήτων) κατά της παράνομης απόκτησης, χρήσης και αποκάλυψής τους (COM/2013/0813 final - 2013/0402 (COD)» η οποία εναρμονίζει την αστική προστασία εμπορικών απορρήτων σε επίπεδο ΕΕ. Όπως προκύπτει και από την Πρόταση Οδηγίας, από συστηματικής απόψεως η προστασία εμπορικών απορρήτων συγγενεύει περισσότερο με το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού και λιγότερο με το δίκαιο διανοητικής ιδιοκτησίας. Για τον προβληματισμό αυτό βλ. για παράδειγμα Θεόδωρος Χίου, «Το Δίκαιο προστασίας εμπορικών απορρήτων ως θεμέλιο για την ανάπτυξη μιας οικονομίας της καινοτομίας: Η Πρόταση Οδηγίας για την προστασία μυστικής τεχνογνωσίας και εμπιστευτικών επιχειρηματικών πληροφοριών», ΔΕΕ, προσεχώς 2016 και τις εκεί περαιτέρω παραπομπές.
[4] Βλ. για παράδειγμα την παρ. 4 του άρθρου 68 του π.δ. 28/2015 με τίτλο «Κωδικοποίηση διατάξεων για την πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα και στοιχεία», σύμφωνα με την οποία: «Για την εφαρμογή του παρόντος Κεφαλαίου οι ακόλουθοι επιπλέον όροι έχουν την εξής έννοια: […] 4. "Διανοητική Ιδιοκτησία": όπως ορίζεται στην παράγραφο 18 του άρθρου 8 του ν. 2557/1997».
Photo Credits: UCLA (ucla.edu)