Γράφει ο Δρ. Θεόδωρος Χίου*
Την Πέμπτη 30 και Παρασκευή 31 Μαΐου 2024 διοργανώθηκε το διήμερο συνέδριο «CinemAI» για την συμβολή των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης στην οπτικοακουστική παραγωγή από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου και συγκεκριμένα το Γραφείο Δημιουργική Ευρώπη MEDIA, τη Διεύθυνση Προώθησης (Hellas Film), τη Διεύθυνση Διεθνών Οπτικοακουστικών Παραγωγών (Hellenic Film Commission) με τη συνεργασία της ομάδας Ιnterferences, στο χώρο του Impact Hub Athens (Καραϊσκάκη 28, Αθήνα 10554).
Είχα τη χαρά και την τιμή να συμμετέχω στη δεύτερη ημέρα των εργασιών (Παρασκευή, 31 Μαΐου 2024 και ώρα 10:00 π.μ.) με την εισήγηση:
Ρύθμιση θεμάτων Πνευματικής ιδιοκτησίας στην Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη (EU AI Act)
Η Πράξη ή Κανονισμός για την Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί ένα πολυσυζητημένο νομοθέτημα ενωσιακής προέλευσης το οποίο πρόσφατα εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ και αναμένεται προσεχώς να τεθεί σε ισχύ. Το εν λόγω νομοθέτημα προβάλλεται ως «το πρώτο νομικό πλαίσιο για την τεχνητή νοημοσύνη, το οποίο αντιμετωπίζει τους κινδύνους της τεχνητής νοημοσύνης και θέτει την Ευρώπη σε ηγετική θέση παγκοσμίως».
Παρότι δεν συνιστά νομοθέτημα του κλάδου της πνευματικής ιδιοκτησίας, εμπεριέχει ρυθμίσεις που τον αφορούν. Ειδικότερα, εισάγει ορισμένες υποχρεώσεις για τους παρόχους μοντέλων δημιουργικής/παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης (όπως π.χ. το ChatGPT ή το Midjourney), οι οποίες αναφέρονται ιδίως στο σεβασμό των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί των έργων που χρησιμοποιούνται ή επιδιώκεται να χρησιμοποιηθούν από τους παρόχους ως «υλικό μάθησης/εκπαίδευσης» για την ανάπτυξη τέτοιων μοντέλων.
Ποιες είναι αυτές οι ρυθμίσεις; Πώς σχετίζονται με τις ρυθμίσεις της Οδηγίας 2019/790 για τα πνευματικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά και ιδίως τις ρυθμίσεις περί εξαίρεσης για σκοπούς εξόρυξης κειμένων και δεδομένων (text and data mining); Ποια είναι τα Ευρωπαϊκά «Copyright Standards» που θεσπίζει για την ανάπτυξη και κυκλοφορία μοντέλων δημιουργικής/παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης, προς τα οποία απαιτείται συμμόρφωση; Ποιος ο ρόλος του EU AI Office («Υπηρεσία ΤΝ»); Πότε αναμένεται οι εισαχθείσες ρυθμίσεις να τεθούν σε ισχύ;
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που επιχείρησε να αντιμετωπίσει η παραπάνω εισήγηση με έμφαση στον οπτικοακουστικό τομέα. Οι διαφάνειές της παρατίθενται αμέσως παρακάτω:
Η βιντεοσκοπημένη ομιλία είναι διαθέσιμη εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=GVjYjNtJlJQ.
*Ο Θεόδωρος Χίου είναι Δικηγόρος Πνευματικών δικαιωμάτων, Ψηφιακών Τεχνολογιών και Καινοτομίας (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.), εκλεγμένος Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στη Νομική Σχολή Αθηνών (τομέας Αστικού Δικαίου). Διδάσκει Δίκαιο της Πληροφορίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας, Αρχειονομίας και Πληροφοριακών Συστημάτων και Δίκαιο Ψηφιακών Μέσων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Έχει ολοκληρώσει Μεταδιδακτορική έρευνα στη Νομική Σχολή Αθηνών με θέμα: Πνευματική Ιδιοκτησία και Τεχνητή Νοημοσύνη.
ΟΜΙΛΙΑ: ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΟΥ SIENNA
5o ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΔiΜΕΕ: ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ, ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ, ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ
NFTs ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ΟΙ ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ (ΚΡΥΠΤΟ-ΨΕΥΔΟ-)ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ ΗΜΕΡΙΔΑ: ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
Τι είναι τα NFTs και τι προκλήσεις θέτουν για το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας;
Αυτό το ερώτημα επιχείρησε να απαντήσει η εισήγηση που εκφωνήθηκε στην ημερίδα της ELSA Athens με τίτλο "Μια νέα διάσταση του Blockchain: ΝFTs και ανακύπτοντα νομικά ζητήματα", στις 16 Δεκεμβρίου 2021 στη Νομική Σχολή ΕΚΠΑ.
Το περιεχόμενο της παρουσίασης είναι διαθέσιμο εδώ: http://www.iprights.gr/images/pdf/Dr_Theodoros_Chiou_NFTs_and_Copyright.pdf.
Η μαγνητοφωνημένη ομιλία είναι διαθέσιμη εδώ: https://youtu.be/RZXzpPmYo4I
NFTs ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ΟΙ ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ (ΚΡΥΠΤΟ-ΨΕΥΔΟ-)ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ
ΗΜΕΡΙΔΑ: ΜΙΑ ΝΕΑ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ BLOCKCHAIN: NFTS ΚΑΙ ΑΝΑΚΥΠΤΟΝΤΑ ΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ
Γράφει ο Δρ. Θεόδωρος Χίου*
Την Τρίτη 23 Απριλίου 2024 ο ΟΠΙ σε συνεργασία με τη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ διοργανώσαν επιστημονική εκδήλωση με θέμα «Πνευματική Ιδιοκτησία και Τεχνητή Νοημοσύνη».
Είχα τη χαρά και την τιμή να συμμετέχω στη δεύτερη συνεδρία της εκδήλωσης, υπό την Προεδρία του Κ. Χριστοδούλου, Αναπληρωτή Κοσμήτορα και Καθηγητή Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ, με την εισήγηση:
H εντολή δημιουργίας [prompt] ως πρωτότυπη δημιουργική συμβολή χρήστη Τεχνητής Νοημοσύνης.
Η εισήγηση αποτελεί μία συμβολή στην προβληματική της υπαγωγής της Δημιουργικής/παραγωγικής Τεχνητής νοημοσύνης στο δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας. Ειδικότερα, διερευνήθηκε αν ο χρήστης εφαρμογής δημιουργικής ΤΝ που δίνει εντολή δημιουργίας [prompt], για παράδειγμα, στο Chat GPT ή το MidJourney μπορεί να θεωρηθεί δημιουργός [τμήματος ή όλου] του παραγόμενου αποτελέσματος (κείμενο, φωτογραφία, εικαστικό κλπ), εξ αιτίας και μόνον της σύλληψης, δημιουργίας και υποβολής του prompt [εντολής/οδηγίας] προς την ΤΝ, συνεπεία του οποίου παρήχθη το "δημιουργικό" AI output.
Ποιες είναι οι απαιτούμενες κατά νόμον προϋποθέσεις (Ν. 2121/1993) για μία τέτοια αναγνώριση δικαιωμάτων και ποια η επίδραση της περιπτωσιολογίας που χαρακτηρίζει το prompting; Πώς αντιμετωπίστηκε το θέμα στην Τσεχία, στις ΗΠΑ και στην Κίνα; Τι σχέση μπορεί να έχει το παραπάνω ερώτημα με την γαλλική νομολογία Guino v. Renoir;
Αυτά τα ερωτήματα επιχείρησε να αντιμετωπίσει η παραπάνω ομιλία, τις οποίας οι διαφάνειες παρατίθενται αμέσως παρακάτω:
*Ο Θεόδωρος Χίου είναι Δικηγόρος Πνευματικών δικαιωμάτων, Ψηφιακών Τεχνολογιών και Καινοτομίας (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.), εκλεγμένος Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στη Νομική Σχολή Αθηνών (τομέας Αστικού Δικαίου). Διδάσκει Δίκαιο της Πληροφορίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας, Αρχειονομίας και Πληροφοριακών Συστημάτων και Ψηφιακή Πνευματική Ιδιοκτησία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Έχει ολοκληρώσει Μεταδιδακτορική έρευνα στη Νομική Σχολή Αθηνών με θέμα: Πνευματική Ιδιοκτησία και Τεχνητή Νοημοσύνη.
ΟΜΙΛΙΑ: ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΟΥ SIENNA
5o ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΔiΜΕΕ: ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ, ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ, ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ
NFTs ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ΟΙ ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ (ΚΡΥΠΤΟ-ΨΕΥΔΟ-)ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ
Γράφει ο Δρ. Θεόδωρος Χίου*
Όσοι είναι σταθεροί αναγνώστες του IPrights.GR θα έχουν παρατηρήσει ότι οι αναρτήσεις στην επικαιρότητα είναι λίγες σε αριθμό το τελευταίο διάστημα. Στην πραγματικότητα, η τρέχουσα περίοδος δεν χαρακτηρίζεται από μείζονες εξελίξεις στον κλάδο της διανοητικής ιδιοκτησίας στην Ελλάδα. Έτσι, ενώ ο κόσμος της πνευματικής ιδιοκτησίας βρίσκεται σε αναμονή δημοσίευσης και θέσης σε διαβούλευση του νομοσχεδίου για την ενσωμάτωση των Οδηγιών 2019/789 και 2019/790, το οποίο αναμένεται να επιφέρει τη σημαντικότερη νομοθετική μεταβολή του Ν. 2121/1993 των τελευταίων ετών, το μήνα Νοέμβριο παρατηρήθηκε ενδιαφέρουσα νομοθετική δραστηριότητα στις «παρυφές» του δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας και, ειδικότερα, στο δίκαιο προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς και στη νομοθεσία για τη δημιουργία εταιρειών-τεχνοβλαστών (spin-off εταιρείες).
Κώδικας νομοθεσίας για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Με τον Νόμο 4858/2021 (ΦΕΚ Α’ 220/19.11.2021) κυρώθηκε, κατ’ εφαρμογή της παρ. 7 του άρθρου 76 του Συντάγματος, η κωδικοποίηση της νομοθεσίας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. O Kώδικας εκπονήθηκε και υποβλήθηκε ως σχέδιο από την Κεντρική Επιτροπή Κωδικοποίησης, στο πλαίσιο του ετήσιου προγράμματος κωδικοποίησης [1].
Όπως αναφέρεται στην Αιτιολογική Έκθεση του νομοσχεδίου, ο Κώδικας συστηματοποιεί το ισχύον πλαίσιο προστασίας αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονομιάς, συγκεντρώνοντας τα τρία βασικά διάσπαρτα νομοθετήματα του κλάδου και ειδικότερα τον Ν. 3028/2002 (Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς), τον Ν. 3521/2006 (Κύρωση της Σύμβασης για την προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς-Σύμβαση UNESCO 2003) καθώς και τον Ν. 4355/2015 (Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2014/60/ΕΕ της 15ης Μαΐου 2014 σχετικά με την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών, που έχουν απομακρυνθεί παράνομα από το έδαφος κράτους-μέλους και άλλες διατάξεις).
Επίσης, στον Κώδικα ενσωματώνονται και διάσπαρτες διατάξεις νόμου, όπως οι ρυθμίσεις για τον καταδυτικό τουρισμό στους επισκέψιμους ενάλιους αρχαιολογικούς χώρους (άρθρα 6, 7, 9 και 14 του ν. 4688/2020), η διευρυμένη δικαιοδοσία των ελληνικών δικαστηρίων για διαφορές σχετικά με την κυριότητα, νομή και κατοχή κινητών μνημείων (άρθρο 13 του ν. 3658/2008) και ο περιορισμός της ευθύνης των Προέδρων και των μελών των Συμβουλίων (παρ. 6 του άρθρου 10 του ν. 3207/2003 (Α ́ 302) σε συνδυασμό με το δεύτερο και τρίτο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 1 του ν. 3094/2003).
Η Αιτιολογική Έκθεση σημειώνει ότι κατά την κωδικοποίηση ελήφθη υπ’ όψιν η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας και ενσωματώθηκαν στο κείμενο του Κώδικα οι ήδη προβλεπόμενες στις κωδικοποιούμενες διατάξεις κανονιστικές διοικητικές πράξεις.
Δημιουργία πλαισίου για spin-off εταιρείες
Με τα άρθρα 51-68 του Νόμου 4864/2021 «Στρατηγικές επενδύσεις και βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος μέσω της επιτάχυνσης διαδικασιών στις ιδιωτικές και στρατηγικές επενδύσεις, δημιουργία πλαισίου για τις εταιρείες τεχνοβλαστούς και άλλες επείγουσες διατάξεις για την ανάπτυξη» (ΦΕΚ Α' 237/02-12-2021) εισάγεται ad hoc πλαίσιο για τη δημιουργία εταιρειών-τεχνοβλαστών (εταιρείες spin-off) από ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα της χώρας όπως ερευνητικά κέντρα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, ερευνητικά πανεπιστημιακά ινστιτούτα (Ε.Π.Ι.), επιστημονικά και τεχνολογικά πάρκα (Ε.Τ.Π.) κλπ.
Οι εταιρείες Spin-off είναι κεφαλαιουχικές εταιρείας που έχουν ως σκοπό την εμπορική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων έρευνας και της παραγόμενης γνώσης από το προσωπικό των εν λόγω ερευνητικών οργανισμών. Λόγω της φύσης του αντικειμένου της εμπορικής εκμετάλλευσης, το πλαίσιο προβλέπει ειδικές διατάξεις που αφορούν τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας επί των παραγόμενων αποτελεσμάτων έρευνας.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τον ορισμό του άρθρου 52 στ. α’ Ν. 4864/2021, τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας αντιστοιχούν σε δικαιώματα βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, την ενωσιακή νομοθεσία και τις διεθνείς συμβάσεις. Σημειώνεται ότι η πρόβλεψη ειδικού νομοθετικού ορισμού για τη διανοητική ιδιοκτησία αποτιμάται θετικά, στο βαθμό που συνεισφέρει στη εμπέδωση του όρου αυτού εντός της ελληνικής έννομης τάξης, θα ήταν όμως προτιμότερη η νομοτεχνική επιλογή της παραπομπής στον ορισμό του άρθρου 8 παρ. 18 του Ν. 2557/1997 [2] ώστε να υπάρχει ένα μοναδικό σημείο αναφοράς για τον ορολογικό προσδιορισμό της διανοητικής ιδιοκτησίας.
Το δε άρθρο 65 με τίτλο «Δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας επί ερευνητικών αποτελεσμάτων» ορίζει στην §1 ότι ο δικαιούχος των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας επί των αποτελεσμάτων έρευνας ερευνητών θα ορίζεται στον κανονισμό του ερευνητικού οργανισμού, όπου θα πρέπει επίσης να προσδιορίζονται οι περιπτώσεις εξαρτημένων και υπηρεσιακών εφευρέσεων για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και οι όροι κατανομής ιδιοκτησίας για τα άλλα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας επί των αποτελεσμάτων έρευνας που δημιουργούνται εντός του οργανισμού.
Ελλείψει ειδικής μνείας στον Κανονισμό του ερευνητικού οργανισμού, η §2 του ίδιου άρθρου ορίζει ερμηνευτικώς υπέρ των ερευνητικών οργανισμών ότι οι εφευρέσεις των ερευνητών θεωρούνται «υπηρεσιακές εφευρέσεις» κατά την έννοια του άρθρου 6 του ν. 1733/1987 (και όχι εξαρτημένες) και συνεπώς πλήρης δικαιούχος των σχετικών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας της διανοητικής ιδιοκτησίας είναι ο ερευνητικός οργανισμός, με υποχρέωση απόδοσης ωφελημάτων στον ερευνητή. Στην περίπτωση που ο ερευνητικός οργανισμός αποφασίσει, ότι δεν θα προχωρήσει σε κατάθεση αίτησης για έκδοση τίτλου διανοητικής ιδιοκτησίας, παραχωρεί το δικαίωμα στον Ερευνητή/ Εφευρέτη κατόπιν αιτιολογημένου αιτήματός του.
Η ανωτέρω δραστηριότητα καταδεικνύει ότι το δίκαιο που σχετίζεται με την διανοητική παραγωγή του ανθρώπου, είτε παραδίδεται σε εμάς από το παρελθόν (αρχαιότητες και πολιτιστική κληρονομιά) είτε μας φέρνει πιο κοντά στο μέλλον (ερευνητικά αποτελέσματα), είναι δυναμικό, αναδεικνύοντας και τη χρησιμότητα πρωτοβουλιών κωδικοποίησης στον τομέα αυτό.
*Ο Δρ. Θεόδωρος Χίου είναι Δικηγόρος Πνευματικών δικαιωμάτων, Ψηφιακών Τεχνολογιών και Καινοτομίας (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.) και Διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας, Αρχειονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης.
Υποσημειώσεις
[1] Η Κεντρική Επιτροπή Κωδικοποίησης (K.E.K.) συστάθηκε με το άρθρο 66 του Ν. 4622/2019 (ΦΕΚ A’ 133/07.08.2019) «Επιτελικό Κράτος: οργάνωση, λειτουργία και διαφάνεια της Κυβέρνησης, των κυβερνητικών οργάνων και της κεντρικής δημόσιας διοίκησης». Ο Πρόεδρος, ο Αντιπρόεδρος και τα λοιπά μέλη της Κ.Ε.Κ. ορίζονται με απόφαση του Πρωθυπουργού (άρ. 66§2). Στον Πρόεδρο και στα μέλη της Κ.Ε.Κ. καταβάλλεται αποζημίωση, της οποίας το ύψος καθορίζεται με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, κατά παρέκκλιση από κάθε ειδική διάταξη. Με την ίδια απόφαση καθορίζονται και οι ειδικότερες προϋποθέσεις χορήγησής της και ρυθμίζεται κάθε άλλο σχετικό θέμα (άρ. 66§9).
[2] Στο σημείο αυτό βλ. αναλυτικά Θ. Χίου, «Ο όρος «Διανοητική Ιδιοκτησία» και η ένταξή του στην ελληνική έννομη τάξη», ΔιΜΕΕ, 1/2011, σελ. 174 επ.
Photo credits: <a href="https://www.freepik.com/photos/city">City photo created by wirestock - www.freepik.com</a>
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:
ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2019/790- À quand?
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΥΠΠΟΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΝΟΜΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
ΣΥΣΤΑΣΗ ΝΟΜΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΠΟΨΕΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΟΔΗΓΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΠΙ
ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ vs. ΔΙΚΑΙΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ: 1-0
Γράφει ο Θεόδωρος Χίου*
Τα έργα γλυπτικής αποτελούν μία ιδιαίτερη κατηγορία πνευματικών δημιουργημάτων από το πεδίο των εικαστικών τεχνών που καταγράφονται στην (ενδεικτική) απαρίθμηση του άρθ. 2§1 Ν. 2121/1993. Μία ειδική κατηγορία γλυπτικών έργων είναι τα γλυπτά που κατασκευάζονται από μάρμαρο.
Στην Τήνο δραστηριοποιείται μία ζωντανή κοινότητα μαρμαρογλυπτών, η οποία όχι μόνο συνεχίζει την παράδοση της Τηνιακής Μαρμαροτεχνίας (εγγεγραμμένη στον αντιπροσωπευτικό κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO), αλλά και συνομιλεί με τη σύγχρονη δημιουργία,
Παρακάτω παρατίθενται οι διαφάνειες της εισήγησής «Πνευματικά δικαιώματα μαρμαρογλυπτών: μια εισαγωγή», η οποία εκφωνήθηκε ως ενότητα Επιμορφωτικού Σεμιναρίου για Τηνιακούς μαρμαρογλύπτες και σπουδαστές του Προπαρασκευαστικού Επαγγελματικού Σχολείου Καλών Τεχνών Πανόρμου Τήνου, στο πλαίσιο του επιχορηγούμενου από το ΥΠΠΟΑ Προγράμματος «Αναζητώντας το Άυλο. Από την ασυνέχεια στη συνέχεια της τηνιακής μαρμαροτεχνίας» από το Ι.ΤΗ.Π. Όπως αναφέρει και ο τίτλος, πρόκειται για μία σύντομη εισαγωγή στα κεντρικά ζητήματα του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας, προσαρμοσμένα στα έργα μαρμαρογλυπτικής.
*Ο Θεόδωρος Χίου είναι Δικηγόρος Πνευματικών δικαιωμάτων, Ψηφιακών Τεχνολογιών και Καινοτομίας (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.), εκλεγμένος Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στη Νομική Σχολή Αθηνών (τομέας Αστικού Δικαίου) και Διδάσκει Δίκαιο της Πληροφορίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας, Αρχειονομίας και Πληροφοριακών Συστημάτων.
Σημείωση: Το παρόν άρθρο αποτελεί μία εισαγωγή για τα ζητήματα της πνευματικής ιδιοκτησίας για μαρμαρογλύπτες αλλά παραλείπει τις λεπτομέρειες και δεν συνιστά νομική συμβουλή. Απευθυνθείτε στο δικηγόρο σας για να λάβετε εξειδικευμένες συμβουλές.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:
©LICK ΟN COPYRIGHT! ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Γράφει η Zωή Ιωαννίδη*
Α. Εισαγωγή
H πανδημία προκάλεσε μια ακόμα μεγαλύτερη στροφή στις διαδικτυακές πλατφόρμες βίντεο [1]. Τα μέτρα περιορισμού κατηύθυναν ακόμα περισσότερους χρήστες στην πρωτοφανή ποικιλία περιεχομένου που προσφέρεταιτόσο από παρόχους επιγραμμικών υπηρεσιών ανταλλαγής περιεχομένου (όπως το Youtube) [2] όσο και από πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία (όπως οι Netflix και iTunes). Η επιτυχημένη προσθήκη στην ελληνική αγορά της πρώτης δημόσιας πλατφόρμας βίντεο κατά παραγγελία («ERTflix») ενίσχυσε αυτές τις τάσεις.
Η αυξανόμενη χρήση των διαδικτυακών πλατφόρμων βίντεο δημιουργεί σημαντικά νομικά ζητήματα, σε ορισμένα από τα οποία προσπαθεί να απαντήσει η πρόσφατη Οδηγία 790/2019 (εφεξής: η Οδηγία) [3], η οποία θα επηρεάσει άμεσα τόσο τη λειτουργία των παρόχων επιγραμμικών υπηρεσιών ανταλλαγής περιεχομένου όσο και των πλατφορμών διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία.
Η Οδηγία θέτει δυο κεντρικά ζητήματα που αναμένεται να έρθουν στο προσκήνιο και στην χώρα μας, ειδικά με την εκθετική αύξηση της χρήσης των παραπάνω υπηρεσιών και ενόψει της επικείμενης μεταφοράς της Οδηγίας στην εσωτερική έννομη τάξη. Πρώτον, τη θεσμοθέτηση της άμεσης ευθύνης των παρόχων επιγραμμικών υπηρεσιών ανταλλαγής περιεχομένου στις περιπτώσεις παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων δικαιούχων των οποίων το έργο χρησιμοποιείται χωρίς τη σχετική λήψη άδειας (παρακάτω υπό Β.). Δεύτερον, τη δημιουργία ενός νέου μηχανισμού διαπραγμάτευσης για την επίτευξη συμφωνιών μεταξύ των πλατφορμών διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία και των δικαιούχων πνευματικών δικαιωμάτων (παρακάτω υπό Γ.).
Β. Θεσμοθέτηση της «άμεσης» νομικής ευθύνης
Η πρώτη ρύθμιση που επίκειται να φέρει σαρωτικές αλλαγές στο πλαίσιο λειτουργίας των παρόχων επιγραμμικών υπηρεσιών ανταλλαγής περιεχομένου είναι το Άρθρο 17, το οποίο αφορά κυρίωςστις διαδικτυακές πλατφόρμες παγκοσμίου φάσματος όπως (π.χ. Youtube, Instagram, Snapchat, Facebook, Twitter).
Β.1. Προϋποθέσεις ευθύνης
Το Άρθρο 17 της Οδηγίας ορίζει ότι οι πάροχοι επιγραμμικών υπηρεσιών ανταλλαγής περιεχομένου ευθύνονται για μη αδειοδοτημένες πράξεις παρουσίασης στο κοινό, συμπεριλαμβανομένης της διάθεσης στο κοινό, έργων που προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και άλλων αντικειμένων προστασίας, εκτός εάν αποδείξουν ότι έχουν εκπληρώσει σωρευτικά τις ακόλουθες τρεις υποχρεώσεις:
Αρχικά, την υποχρέωση καταβολής κάθε δυνατής προσπάθειας για τη λήψη αδειών από τους δικαιούχους των πνευματικών δικαιωμάτων των οπτικοακουστικών έργων που διατίθενται στις εν λόγω πλατφόρμες [4].
Δεύτερον, ότι έχουν καταβάλει τις καλύτερες προσπάθειες, για να διαπιστώσουν την έλλειψη διαθεσιμότητας των έργων για τα οποία οι δικαιούχοι έχουν παράσχει σχετικές και απαραίτητες πληροφορίες. Αυτό στη πράξη σημαίνει ότι για να εκπληρώσουν την υποχρέωση αυτή, οι πλατφόρμες θέτουν σε εφαρμογή τεχνολογικές συσκευές για την αναγνώριση και τον εντοπισμό βίντεο, μουσικής, φωτογραφιών, κωδικών και άλλων υλικών που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα [5].
Τρίτον, έχουν ενεργήσει με ταχύτητα μετά τη λήψη επαρκώς τεκμηριωμένης ειδοποίησης από τους δικαιούχους προκειμένου να απενεργοποιήσουν την πρόσβαση ή να αφαιρέσουν από αυτούς τους ιστοτόπους τα έργα τα οποία αφορά η ειδοποίηση και έχουν καταβάλει κάθε προσπάθεια για την αποτροπή των μελλοντικών αναφορτώσεών τους [6].
Β.2. Συνέπειες
Το Άρθρο 17 σκοπεύει, άρα, να καταστήσει τις εν λόγω πλατφόρμες νομικά υπεύθυνες για τη διανομή περιεχομένου που παραβιάζει πνευματικά δικαιώματα έργων που ανέβηκαν από χρήστες εκτός αν μπορούν αν αποδείξουν ότι κατέβαλαν επαρκείς προσπάθειες να αποτρέψουν την παράβαση [7]. Με το Άρθρο 17, επομένως, οι πλατφόρμες αυτές θα έχουν ευθύνη τόσο ως προς τη νομιμότητα του περιεχομένου που ανεβάζουν («copyright illegality») όσο και την αποκατάσταση σε περίπτωση που διαπιστώσουν έλλειψη των απαιτούμενων αδειών («license obtaining duty») [8].
Απώτερος σκοπός του Άρθρου 17 είναι η γεφύρωση του λεγόμενου «value gap»: της άνισης κατανομής των κερδών που αποκομίζουν οι πλατφόρμες (μεταξύ των οποίων και πρωτίστως κολοσσοί όπως το Youtube) από το οπτικοακουστικό περιεχόμενο που «ανεβαίνει» σε αυτές, έναντι των δικαιούχων πνευματικών δικαιωμάτων, όπως οι μουσικοί [9].
Οι τρεις προϋποθέσεις όπως τίθενται στο Άρθρο 17 προσιδιάζουν στην αρχή της λογοδοσίας όπως προέρχεται από τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων της ΕΕ 679/2016 [10]. Όπως και στον Κανονισμό Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, το βάρος ευθύνης φέρουν ο διαχειριστής της πληροφορίας,ο οποίος καλείται να αποδείξει ότι έχει λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη λήψη των απαραίτητων αδειών από τους δικαιούχους, προκειμένου να αποφύγει τον καταλογισμό της ευθύνης [11].
Γ. Οι πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία (Video on Demand – “VoD») υπό το πρίσμα του Άρθρου 13 της Οδηγίας ΕΕ 790/2019
Το δεύτερο σημείο της Οδηγίας που αξίζει ιδιαίτερης προσοχής είναι το Άρθρο 13, με το οποίο θεσμοθετείται ένας νέος μηχανισμός διαπραγμάτευσης με σκοπό την ευκολότερη λήψη αδειών των έργων που «ανεβαίνουν» στις πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία.
Με το Άρθρο 13 της Οδηγίας 790/2019 θεσμοθετείται ένας νέος μηχανισμός διαπραγμάτευσης με τη μορφή ενός αμερόληπτου οργάνου, ο οποίος μπορεί να είναι υφιστάμενος ή νέος φορέας ή διαμεσολαβητής. Στόχος αυτού του μηχανισμού είναι να ξεμπλοκάρει τις δυσκολίες σχετικά με την επίτευξη συμφωνιών και να υποστηρίξει τη διαθεσιμότητα, προβολή και κυκλοφορία των οπτικοακουστικών έργων [12].
Δ. Συμπερασματικές παρατηρήσεις
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι με την Οδηγία 790/2019, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει φιλόδοξους στόχους. Οι εθνικοί νομοθέτες, οφείλουν να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί κατά την διαδικασία εναρμόνισης των διατάξεων της Οδηγίας στο εθνικό δικαιικό τους σύστημα με σκοπό τη διασφάλιση των δικαιωμάτων όλων των μερών.
Το Άρθρο 17 τοποθετεί στο προσκήνιο τους δικαιούχους των πνευματικών δικαιωμάτων. Αυτοί καλούνται για πρώτη φορά να επιδείξουν ενεργή συμμετοχή στην προάσπιση των συμφερόντων τους, παρέχοντας στις πλατφόρμες όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την λήψη από αυτές όλων των αναγκαίων προληπτικών και αποτρεπτικών μέτρων με σκοπό την προάσπιση των συμφερόντων τους.
Αναφορικά με τον μηχανισμό διαπραγμάτευσης του Άρθρου 13, τα κράτη μέλη οφείλουν γνωστοποιήσουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το όργανο ή τους διαμεσολαβητές μέσω των οποίων θα υλοποιείται ο μηχανισμός. Μένει να φανεί στη πράξη εάν ο εν λόγω μηχανισμός θα λειτουργήσει επιτυχώς καθώς μηχανισμοί προαιρετικής μεσολάβησης όπως αυτός που προβλέπεται στο άρθρο 13 της Οδηγίας συχνά αποτυγχάνουν, λόγω απροθυμίας των μερών να καταφύγουν σε αυτούς.
* Η Ζωή Ιωαννίδη είναι Δικηγόρος, LL.M. Ευρωπαϊκό Οικονομικό Δίκαιο. Το παρόν άρθρο αποτελεί ευσύνοπτη απόδοση της μελέτης της συγγραφέως «Διαδικτυακές πλατφόρμες βίντεο» υπό το πρίσμα των άρθρων 13 & 17 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/790, που δημοσιεύτηκε στο ΔΙΤΕ 1/2021, σελ. 42 επ.
Υποσημειώσεις
[1] Βλ. J. Stroll, Share of adults who are more likely to watch TV or movies on streaming services due to the coronavirus outbreak in the United States as of March 2020, by generation, Jan 13, 2021, διαθέσιμο σε: https://www.statista.com/statistics/1104113/tv-movie-consumption-coronavirus-us/.
[2] Άρθρο 2(6) της Οδηγίας 790/2019(ΕΕ) «πάροχος επιγραμμικών υπηρεσιών ανταλλαγής περιεχομένου»: ο πάροχος υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας του οποίου ο κύριος ή ένας από τους κύριους σκοπούς είναι να αποθηκεύει και να παρέχει πρόσβαση στο κοινό σε σημαντική ποσότητα προστατευόμενων από την πνευματική ιδιοκτησία ή άλλων αντικειμένων προστασίας που αναφορτώνονται από τους χρήστες του, και τα οποία η υπηρεσία βελτιστοποιεί και προωθεί με σκοπό το κέρδος.
[3] Οδηγία (ΕΕ) 2019/790 για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά και την τροποποίηση των οδηγιών 96/9/ΕΚ και 2001/29/ΕΚ
[4] Άρθρο 17 παρ.1 & 4α.
[5] Άρθρο 17 παρ.4β.
[6] Άρθρο 17 παρ.4γ.
[7] Frequently Asked Questions on Copyright Reform, Official website of the European Union (2018), διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/faq/frequently-asked-questions-copyright-reform
[8] Gerald Spindler, «The Liability system of Art. 17 DSMD and national implementation»,διαθέσιμο σε: file:///C:/Users/HP15rb042nv/Downloads/10JIntellPropInfoTechElec.pdf
[9] Βλ. Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκο Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών Βρυξέλλες, 9/12/2015, COM(2015) 626 final, διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52015DC0626&from=EN
[10] Κανονισμός (ΕΕ) 679/2016 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Απριλίου 2016, για τη προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτώνκαι την κατάργηση της οδηγίας 95/46/ΕΚ (Γενικός Κανονισμός για Προστασία Δεδομένων), ΕΕL 119 της 27/04/2016.
[11] Σύμφωνα με την Αρχή της Λογοδοσίας, ο υπεύθυνος επεξεργασίας φέρει την ευθύνη και είναι σε θέση να αποδείξει τη συμμόρφωση με τις Αρχές, όπως ορίζονται στον ΕΕ 679/2016.
[12] Άρθρο 13 της Οδηγίας 790/2019.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:
ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2019/790- À quand?
NFTs ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ΟΙ ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ (ΚΡΥΠΤΟ-ΨΕΥΔΟ-)ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΥΠΠΟΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΝΟΜΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
ΣΥΣΤΑΣΗ ΝΟΜΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΠΟΨΕΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΟΔΗΓΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΠΙ
Γράφει ο Θεόδωρος Χίου*
«Οτιδήποτε μπορείς να φανταστείς, είναι πραγματικό».
To γνωστό αυτό απόφθεγμα που αποδίδεται στον P. Picasso επαναπροσδιορίζει τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό. Υπό αυτή την οπτική, η αντικειμενική πραγματικότητα του περιβάλλοντος που γίνεται αντιληπτή από τις ανθρώπινες αισθήσεις δεν αντιδιαστέλλεται αλλά συμπληρώνεται από τις εικόνες και τις παραστάσεις που γεννά η ανθρώπινη φαντασία. Με βάση αυτή την οπτική, η διαφορά ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό (μη πραγματικό) αμβλύνεται και σχετικοποιείται: το τι είναι πραγματικό καθορίζεται από τη φαντασία κάθε υποκειμένου.
Η οπτική αυτή καθίσταται εξαιρετικά επίκαιρη. Διότι, η διάκριση ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό και εν τέλει η ίδια η έννοια της πραγματικότητας αναμένεται να επαναπροσδιοριστούν τα επόμενα χρόνια, λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων στο πεδίο της Εικονικής Πραγματικότητας. Ποια τα χαρακτηριστικά των εξελίξεων αυτών και ποια η διασύνδεσή τους με το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας;
Η έννοια της «Εκτεταμένης Πραγματικότητας» [Extended Reality – XR]
Η «Εικονική Πραγματικότητα» [Virtual Reality – VR], η πραγματικότητα, δηλαδή, που γίνεται αντιληπτή από τις αισθήσεις του ανθρώπου μέσω ενός υπολογιστή και κατάλληλου λογισμικού και υλισμικού [1], είναι γνωστή, ως τεχνολογία, εδώ και αρκετά χρόνια και εφαρμόζεται ήδη σε κλάδους όπως η εκπαίδευση χειριστών αεροσκαφών, τα βιντεοπαιχνίδια και η ιατρική.
Τα τελευταία χρόνια διαδίδονται σε ευρεία κλίμακα τεχνολογίες που επιτρέπουν την εμβύθιση του χρήστη σε περιβάλλοντα που δεν είναι αμιγώς εικονικά, αλλά αλληλεπιδρούν σε ποικίλο βαθμό με την πραγματικότητα του φυσικώς αισθητού κόσμου. Οι τεχνολογίες αυτές είναι γνωστές ως «Επαυξημένη Πραγματικότητα» (Augmented Reality-ΑR) και «Μικτή Πραγματικότητα» (Mixed Reality – MR). Με την Επαυξημένη Πραγματικότητα, το φυσικό (πραγματικό) περιβάλλον διανθίζεται σε πραγματικό χρόνο με διακριτά ψηφιακά στοιχεία και, κατ’ αποτέλεσμα, τροποποιείται, διά της επαύξησης των αισθητικών ερεθισμάτων που δέχεται ο χρήστης [2]. Υπό την αντίστροφη εκδοχή, η εικονική (συνθετική) πραγματικότητα, δύναται να διανθίζεται με διακριτά στοιχεία του πραγματικού κόσμου (Augmented Virtuality). Με τη Μικτή Πραγματικότητα, το πραγματικό και το εικονικό περιβάλλον συγχωνεύονται και τα στοιχεία που συναποτελούν το καθένα από αυτά δύνανται να αλληλεπιδρούν [3].
Η «Eκτεταμένη ή Διευρυμένη Πραγματικότητα» (eXtended Reality-XR) είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να συμπεριλάβει την εικονική πραγματικότητα (VR), την επαυξημένη πραγματικότητα (AR) και τη μικτή πραγματικότητα (MR). Τούτο, διότι όλες οι παραπάνω τεχνολογίες επεκτείνουν την φυσικώς αισθητή πραγματικότητα και, αντίστοιχα, την εμπειρία του χρήστη, είτε εμβυθίζοντας τον σε ένα ολότελα εικονικό (ψηφιακό) περιβάλλον, είτε προσθέτοντας εικονικά στοιχεία στο φυσικό περιβάλλον σε πραγματικό χρόνο, πάντα με χρήση ψηφιακών μέσων και συσκευών, στα οποία περιλαμβάνονται τα ψηφιακά περιβάλλοντα ως (τρισδιάστατο) ψηφιακό περιεχόμενο και ο κατάλληλος ψηφιακός εξοπλισμός (όπως, ιδίως, γυαλιά εικονικής πραγματικότητας ή έξυπνα κινητά τηλέφωνα).
Πηγή: Hupont Torres, I., Charisi, V., De Prato, G., Pogorzelska, K., Schade, S., Kotsev, A., Sobolewski, M., Duch Brown, N., Calza, E., Dunker, C., Di Girolamo, F., Bellia, M., Hledik, J., Nai Fovino, I. and Vespe, M., Next Generation Virtual Worlds: Societal, Technological, Economic and Policy Challenges for the EU, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2023, doi:10.2760/51579, JRC133757, σελ. 10.
Η Εκτεταμένη Πραγματικότητα αλλάζει τον τρόπο αλληλεπίδρασης ανάμεσα στη μηχανή και τον άνθρωπο καθώς και τον τρόπο πρόσληψης ψηφιακού περιεχομένου. Στο περιβάλλον της Εκτεταμένης Πραγματικότητας, η απλή απόλαυση ή διάδραση με ψηφιακό περιεχόμενο (π.χ. πρόσβαση σε μουσικό περιεχόμενο ή συμμετοχή σε βιντεοπαιχνίδι) αντικαθίσταται από μία εμπειρία εμβύθισης του υποκειμένου εντός ενός τρισδιάστατου περιβάλλοντος, που συγκρίνεται με (ή, ίσως, δεν διακρίνεται από) την ζωντανή («πραγματική») πραγματικότητα. Γι’ αυτό, στην αγορά της Εκτεταμένης Πραγματικότητας, η κατανάλωση ψηφιακού περιεχομένου μέσα από δισδιάστατες οθόνες αντικαθίσταται από βιωματική εμπειρία του χρήστη σε τρισδιάστατο περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αίσθηση του βάθους και συνδυάζει, σε διαφορετικούς συνδυασμούς, «πραγματική» και «συνθετική» πραγματικότητα.
Τo Metaverse ή «Mετασύμπαν», η ανάπτυξη, δηλαδή, εικονικών κόσμων διασυνδεδεμένων με τον πραγματικό κόσμο, στο πλαίσιο μετάβασης προς την νέα γενιά διαδικτύου (Web 4.0) στηρίζεται, μεταξύ άλλων, και στην τεχνολογία της Εκτεταμένης Πραγματικότητας [4].
Tι είναι το «Περιεχόμενο Εκτεταμένης Πραγματικότητας» (XR Content) και πως αυτό δημιουργείται
Ο κόσμος της Επαυξημένης Πραγματικότητας στηρίζεται στη δημιουργία τρισδιάστατου ψηφιακού περιεχομένου (3D Content). To τρισδιάστατο ψηφιακό περιεχόμενο (τρισδιάστατο ψηφιακό περιβάλλον ή στοιχεία του περιβάλλοντος αυτού) αναλύεται σε επιμέρους τρισδιάστατα ψηφιακά αντικείμενα (3D Objects). Το περιεχόμενο αυτό συχνά απεικονίζει πραγματικά αντικείμενα και περιβάλλοντα (π.χ. ένα τοπίο, ένα μνημείο, ένα υπαρκτό πρόσωπο κλπ.) σε τρισδιάστατη ψηφιακή μορφή (3D representations). Τα τρισδιάστατα αυτά ψηφιακά αντικείμενα συνιστούν το «(ψηφιακό) περιεχόμενο επαυξημένης πραγματικότητας» (XR Content), το οποίο αποτελεί το κύριο στοιχείο εφαρμογών εκτεταμένης πραγματικότητας (XR tools). Τέτοιες εφαρμογές αναπτύσσονται ολοένα και περισσότερο σε διάφορους κλάδους: ιατρική, ψυχαγωγία, τουρισμό, αρχαιολογία και διατήρηση πολιτιστικής κληρονομιάς κ.ά.
Ειδικά η τρισδιάστατη ανακατασκευή (3D Reconstruction)
Το «(ψηφιακό) περιεχόμενο επαυξημένης πραγματικότητας» μπορεί να προκύψει είτε «χειροκίνητα», με χρήση κατάλληλου λογισμικού από ψηφιακό καλλιτέχνη ή προγραμματιστή, είτε μέσω μιας αυτοματοποιημένης διαδικασίας, γνωστής ως «τρισδιάστατη (ψηφιακή) ανακατασκευή» (3D reconstruction). Η τρισδιάστατη ανακατασκευή είναι μία αμιγώς τεχνική διαδικασία που αποτελεί αντικείμενο του κλάδου της πληροφορικής (computer vision-μηχανική όραση και computer graphics- ψηφιακά γραφικά) και της ανάλυσης δεδομένων. Η δημιουργία XR Content μπορεί να πραγματοποιηθεί με διάφορους τρόπους. Αυτοί ταξινομούνται ιδίως με βάση το κατά πόσο η τρισδιάστατη ανακατασκευή ενός αντικειμένου προϋποθέτει διάδραση μεταξύ εργαλείου και επίμαχου αντικειμένου. Στους διαδραστικούς τρόπους δημιουργίας τρισδιάστατων αντικειμένων περιλαμβάνονται μέθοδοι όπως η τρισδιάστατη σάρωση ενός αντικειμένου ή, αναφορικά με τρισδιάστατη ανακατασκευή προσώπων, η «ολομεταφορά» (holoportation), η οποία επιτρέπει την τρισδιάστατη ανακατασκευή των προσώπων σε πραγματικό χρόνο. Στους μη διαδραστικούς τρόπους περιλαμβάνεται η αναπτυσσόμενη τεχνική που στηρίζεται στα «Νευρωνικά Πεδία Ακτινοβολίας» - Neural Radiance Fields ή αλλιώς NeRF [5], η οποία επιτρέπει την άμεση δημιουργία τρισδιάστατης ψηφιακής απεικόνισης με βάση δισδιάστατες εικόνες (π.χ. φωτογραφίες) που αναπαριστούν διαφορετικές όψεις του ανακατασκευαζόμενου αντικειμένου, στηριζόμενη σε τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης.
Πηγή: XREco - NeRF Evaluation Visual Summary of Results (NO AUDIO) https://www.youtube.com/watch?v=Oo1A30w3s4Y&t=232s
«Περιεχόμενο εκτεταμένης πραγματικότητας», τρισδιάστατη ανακατασκευή και ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας: ερωτήματα έρευνας
Η δημιουργία τρισδιάστατου περιεχομένου εκτεταμένης πραγματικότητας, ως προϊόν τρισδιάστατης ανακατασκευής αντικειμένων, με χρήση διαφόρων τεχνικών, συμπεριλαμβανομένων αυτών που στηρίζονται στην αυτοματοποιημένη ανακατασκευή με χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, εγείρει αρκετά ερωτήματα που άπτονται του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως τα παρακάτω:
Το Πολυεταιρικό Ευρωπαϊκό έργο «XReco»
Το XReco είναι ένα έργο καινοτομίας του προγράμματος «Horizon Europe», που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (σύμβαση ID: 101070250) και υλοποιείται από μία σύμπραξη 20 εταίρων από 12 κράτη, που προέρχονται από τους κλάδους της τεχνολογίας και έρευνας, των μέσων, του δικαίου και της επικοινωνίας. Αποσκοπεί στην ανάπτυξη ενός οικοσυστήματος που επιτρέπει τη δημιουργία το διαμοιρασμό, την αναζήτηση και την ανακάλυψη περιεχομένου εκτεταμένης πραγματικότητας. Η πλατφόρμα του XReco δομείται γύρω από ένα Αποθετήριο στο οποίο εμπεριέχονται δισδιάστατα και τρισδιάστατα αντικείμενα. Θα παρέχει τη δυνατότητα αγοραπωλησίας τρισδιάστατων αντικειμένων και προσφέρει, μεταξύ άλλων, υπηρεσίες για δημιουργία τρισδιάστατων αντικειμένων από δισδιάστατο οπτικό περιεχόμενο (όπως φωτογραφίες και οπτικοακουστικά έργα), με χρήση τεχνολογιών τρισδιάστατης ανακατασκευής του υλικού που εμπεριέχεται στο αποθετήριο, όπως τεχνολογιών NeRF ή holoportation.
Πηγή: www.xreco.eu
Η ανάπτυξη του XReco γίνεται με βάση σενάρια χρήσης τρισδιάστατου περιεχομένου εκτεταμένης πραγματικότητας για (i) τα ειδησεογραφικά μέσα ενημέρωσης, για μετάδοση ειδήσεων σε περιβάλλον εκτεταμένης πραγματικότητας και για (ii) πληροφορίες και ψυχαγωγικό περιεχόμενο που συνδέεται με κάποια τοποθεσία (π.χ. ένα μνημείο), με εφαρμογές στον τουρισμό και την αυτοκινητοβιομηχανία.
Στο πλαίσιο του έργου XReco, πέραν του σκέλους της ανάπτυξης τεχνολογικών εργαλείων για τρισδιάστατη ανακατασκευή περιεχομένου, ερευνώνται και οι νομικές προεκτάσεις της δημιουργίας περιεχομένου εκτεταμένης πραγματικότητας καθώς και της διαχείρισης δικαιωμάτων με χρήση των αναφερθεισών προηγμένων τεχνολογιών τρισδιάστατης ανακατασκευής αντικειμένων, ιδίως υπό το πρίσμα του ευρωπαϊκού δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας, με την ερευνητική συμβολή δύο νομικών εταίρων της σύμπραξης:
Το έργο XReco ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2022 και αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Αύγουστο του 2025. Κάποια εκ των ευρημάτων της νομικής έρευνας στο πεδίο της εφαρμογής της πνευματικής ιδιοκτησίας στην τρισδιάστατη ανακατασκευή ψηφιακού περιεχομένου αναμένεται να δημοσιευτούν προσεχώς.
Πηγή: www.xreco.eu
Περισσότερες πληροφορίες: www.xreco.eu
*Ο Θεόδωρος Χίου είναι Δικηγόρος Πνευματικών δικαιωμάτων, Ψηφιακών Τεχνολογιών και Καινοτομίας (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.), εκλεγμένος Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στη Νομική Σχολή Αθηνών (τομέας Αστικού Δικαίου) και Διδάσκει Δίκαιο της Πληροφορίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας, Αρχειονομίας και Πληροφοριακών Συστημάτων.
Η δημιουργία του παρόντος άρθρου χρηματοδοτήθηκε από το ΧRECO. Το XRECO είναι πολυεταιρικό έργο καινοτομίας που εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Horizon Europe » και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (σύμβαση ID: 101070250).
Yποσημειώσεις
[1] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Mixed_reality
[4] Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε πρόσφατα στρατηγική για το Web 4.0 και τους εικονικούς κόσμους για την καθοδήγηση της επόμενης τεχνολογικής μετάβασης (An EU initiative on Web 4.0 and virtual worlds: a head start in the next technological transition, Strasbourg, 11.7.2023 COM(2023) 442/final).
[5] Για μία ευσύνοπτη και απλή περιγραφή των NeRFs, βλ. https://towardsdatascience.com/a-very-basic-overview-of-neural-radiance-fields-nerf-db4a0d4c391b.
Φωτογραφία κεφαλίδας: Freepik
Γράφει ο Θεόδωρος Χίου*
H ενσωμάτωση της Οδηγίας 2019/790 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Απριλίου 2019 για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά και την τροποποίηση των οδηγιών 96/9/ΕΚ και 2001/29/ΕΚ –γνωστή ως Οδηγία DSM- θα αποτελέσει ορόσημο για το ελληνικό δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας, δεδομένου ότι θα επιφέρει μία εκτενή μεταρρύθμιση που θα αγγίξει αρκετά κεφάλαια του Ν. 2121/1993, όπως το κεφάλαιο των εξαιρέσεων/περιορισμών, τα συγγενικά δικαιώματα, το συμβατικό δίκαιο του δημιουργού κ. ά.
Ως γνωστόν, η προθεσμία για τη μεταφορά της Οδηγίας DSM έληξε την 7η Ιουνίου 2021 (Άρθρο 29 της Οδηγίας) και η ανωτέρω ημερομηνία παρήλθε χωρίς να ολοκληρωθεί η ενσωμάτωση στην εγχώρια έννομη τάξη.
Πάντως, η προετοιμασία για την ενσωμάτωση φέρεται να έχει ξεκινήσει ήδη από το 2019, χωρίς ωστόσο να έχει δημοσιευθεί μέχρι σήμερα σχετικό νομοσχέδιο.
Ειδικότερα, μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί:
Λαμβάνοντας υπόψιν το εύρος και περιεχόμενο των προς μεταφορά διατάξεων καθώς και των λοιπών διατάξεων που εμπίπτουν στη νομοπαρασκευαστική αρμοδιότητα, η εργασία σύνταξης του νομοσχεδίου είναι αναμφίβολα απαιτητική. Είναι ενδεικτικό ότι σε επίπεδο ΕΕ έως και σήμερα, μόνον έξι από τα είκοσι επτά κράτη μέλη έχουν προβεί σε θέσπιση μέτρων μεταφοράς της Οδηγίας.
Ενδεχομένως η μη τήρηση της προθεσμίας μεταφοράς και η προετοιμασία πολλαπλών ταχυτήτων των τελευταίων δύο ετών να είναι ήσσονος σημασίας σε σχέση με τις δικαιοπολιτικές σταθμίσεις που θα καθορίσουν το περιεχόμενο του Ν. 2121/1993 μετά τη μεταφορά της Οδηγίας, σε κρίσιμους τομείς όπως η εξ αποστάσεως διδασκαλία, η αμοιβή των δημιουργών στο πλαίσιο συμβατικής εκμετάλλευσης των έργων τους, η εκμετάλλευση έργων μέσω πλατφορμών όπως το Youtube κ. ά.
Αναμένοντας λοιπόν τη δημόσια διαβούλευση επί του νομοσχεδίου, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2021 προβλέπονται να είναι θερμά για το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας.
*Ο Δρ. Θεόδωρος Χίου είναι Δικηγόρος Πνευματικών δικαιωμάτων, Ψηφιακών Τεχνολογιών και Καινοτομίας (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.), εκλεγμένος Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στη Νομική Σχολή Αθηνών (τομέας Αστικού Δικαίου) και Διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας, Αρχειονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΥΠΠΟΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΝΟΜΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
ΣΥΣΤΑΣΗ ΝΟΜΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΠΟΨΕΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΟΔΗΓΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΠΙ
Γράφει ο Θεόδωρος Χίου*
Η 26η Απριλίου κάθε έτους έχει καθιερωθεί διεθνώς ως η Παγκόσμια Ημέρα Διανοητικής Ιδιοκτησίας. Η ημέρα αυτή αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση του κοινού για τη χρησιμότητα και τη συμβολή της πνευματικής ιδιοκτησίας, των ευρεσιτεχνιών (πατέντες), των σημάτων και των σχεδίων στην καθημερινή ζωή. Παράλληλα υπενθυμίζει τη σημασία προστασίας της δημιουργικότητας και της καινοτομίας αλλά και την ανάγκη σεβασμού των δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται από το δίκαιο διανοητικής ιδιοκτησίας στους δημιουργούς, εφευρέτες, ερευνητές και λοιπούς καινοτόμους φορείς ως αντάλλαγμα για την προσφορά τους στην ολότητα.
Για το 2022, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO) επέλεξε να αφιερώσει την ημέρα στη θεματική: «IP and Youth: Innovating for a Better Future».
Στην Ελλάδα, ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ) συμμετέχει στον εορτασμό με το θέμα «Νέοι και Προστασία των ΔΔΙ» αποσκοπώντας στην ενθάρρυνση χρήσης νόμιμων πηγών για streaming και downloading μουσικής, ταινιών, τηλεοπτικών σειρών, αθλητικών γεγονότων, βιβλίων κλπ. στο διαδίκτυο. Ο εορτασμός του ΟΠΙ είναι μέρος ευρύτερης εκστρατείας ευαισθητοποίησης των νέων με τίτλο RESPECT.
***
Πέρα από ημέρα εορτασμού, η 26η Απριλίου κάθε έτους είναι και μία άτυπη επέτειος, κάτι σαν «Πρωτοχρονιά» της Διανοητικής Ιδιοκτησίας: ένα χρονικό ορόσημο το οποίο σηματοδοτεί το πέρας ενός έτους εξελίξεων για το δίκαιο διανοητικής ιδιοκτησίας και την εκκίνηση ενός νέου.
Για την Ελλάδα, η φετινή χρονιά χαρακτηρίζεται από μία σειρά εξελίξεων στον κλάδο της διανοητικής ιδιοκτησίας, τις οποίες θα μπορούσαμε να σταχυολογήσουμε με χρονολογική σειρά ως εξής:
***
Πέρα από τις ανωτέρω εξελίξεις, η περασμένη χρονιά χαρακτηρίστηκε και από απουσία υλοποίησης κάποιων κατ’ αρχήν αναμενόμενων εξελίξεων στον κλάδο της διανοητικής ιδιοκτησίας και ειδικώς στην πνευματική ιδιοκτησία. Μία από τις σημαντικότερες αναμενόμενες μελλοντικές εξελίξεις για το ελληνικό δίκαιο της διανοητικής ιδιοκτησίας, η μεταφορά των Οδηγιών 2019/790 και 2019/789, ακόμη εκκρεμεί. Επίσης, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των ΟΣΔ ΕΔΕΜ και ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ με στόχο την ένωσή τους δεν έχουν καρποφορήσει, τουλάχιστον έως σήμερα.
Παρατηρήθηκε όμως και ενδιαφέρουσα νομοθετική κινητικότητα στις «παρυφές» του κλάδου της διανοητικής ιδιοκτησίας και πιο συγκεκριμένα στο δίκαιο προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς και στη νομοθεσία για τη δημιουργία εταιρειών-τεχνοβλαστών (spin-off εταιρείες).
Aς δούμε λοιπόν τι επιφυλάσσει ο νέος χρόνος της Διανοητικής Ιδιοκτησίας που μόλις ξεκίνησε.
*Ο Θεόδωρος Χίου είναι Δικηγόρος Πνευματικών δικαιωμάτων, Ψηφιακών Τεχνολογιών και Καινοτομίας (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.), εκλεγμένος Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στη Νομική Σχολή Αθηνών (τομέας Αστικού Δικαίου) και Διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας, Αρχειονομίας και Πληροφοριακών Συστημάτων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:
26 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2019: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ. ΣΧΟΛΙΟ ΓΙΑ ΜΙΑ ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ
26 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2018: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ
26 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 - ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ
26 Απριλίου 2015: Παγκόσμια Ημέρα Διανοητικής Ιδιοκτησίας. Διανοητικής είπατε; ...
Πριν από λίγες εβδομάδες, το αρκτικόλεξο «NFTs» εμφανίστηκε στην επικαιρότητα, όταν ο ιδρυτής του Twitter, Jack Dorsey έθεσε προς πώληση με δημοπρασία το πρώτο του tweet, συνοδευόμενο με ένα NFT, δηλαδή ένα “Non-Fungible Token”. To tweet αγοράστηκε εν τέλει έναντι αντιτίμου ύψους $2,915,835.47 σε ΕΤΗ (Ethereum CFDs) [1]!
Πώς γίνεται ένα κατ’ αρχήν άυλο και κατεξοχήν αναπαράξιμο και μη χειροπιαστό αντικείμενο, όπως ένα tweet (βλ. retweet), να πωλείται έναντι τόσο υψηλού τιμήματος; Χωρίς να τολμήσουμε μία οικονομική ανάλυση, το τίμημα σχετίζεται με τη σπανιότητα του πρωτότυπου tweet, όπως αυτή διασφαλίστηκε από την προσάρτηση σε αυτό ενός NFT από τον ίδιο το συντάκτη του.
Non-fungible Tokens: μία πρώτη προσέγγιση
Αν επιχειρήσουμε έναν απλουστευμένο ορισμό, τα ΝFTs (non-fungible tokens - «μη ανταλλάξιμες μάρκες» κατά μία εκδοχή μετάφρασης [2]) αντιστοιχούν σε ένα σύνολο μετα-δεδομένων που χαρακτηρίζεται από μοναδικότητα και από μη ανταλλαξιμότητα (σε αντίθεση με τα κρυπτονομίσματα). Με άλλα λόγια, το NFT είναι ένα είδος συνόλου μοναδικών πληροφοριών υπό μορφή κώδικα, που σχετίζονται πάντα με ένα (αυθύπαρκτο έστω και χειροπιαστό) ψηφιακό αντικείμενο ή αρχείο [3]. Τα δεδομένα αυτά αποθηκεύονται σε blockchains, διά των οποίων πιστοποιείται η αυθεντικότητα του NFT (για το λόγο αυτό παλαιότερα ονομάζονταν Bitcoin 2.0) και συνακόλουθα, του ψηφιακού αντικειμένου με το οποίο συνδέεται.
Με απλά λόγια, τα NFTs παρέχουν τη δυνατότητα αυθεντικοποίησης ψηφιακού περιεχομένου, δημιουργώντας μία τεχνητή (ψηφιακή) σπανιότητα (digital scarcity) και προσδίδοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο (προστιθέμενη) αξία σε ένα «πρωτότυπο» ψηφιακό αντίτυπο (tokenization --> commodification οf digital content). Συνακόλουθα, τα NFTs που συνδέονται με ψηφιακό περιεχόμενο δημιουργούν τις συνθήκες για τη λειτουργία μίας αγοράς αυθεντικών ψηφιακών αντικειμένων (πχ. ψηφιακών αρχείων και συνδεόμενα NFTs ως σύνολο), τα οποία αποτυπώνουν, μεταξύ άλλων, και έργα τέχνης ή πνευματικά δημιουργήματα εν γένει (όπως το πρώτο tweet του Dorsey)
Πηγή: https://v.cent.co/
Tα NFTs ως ευκαιρία για τους δημιουργούς
Η σχέση της τεχνολογίας blockchain, στην οποία στηρίζονται τα NFTs, με την πνευματική ιδιοκτησία είναι γνωστή: το blockchain συνιστά μία τεχνολογία που μπορεί να προσφέρει χρήσιμες εφαρμογές για την απόδειξη δημιουργίας έργων αλλά και για την παρακολούθηση της χρήσης τους (στο ψηφιακό περιβάλλον) και, συνακόλουθα, τον έλεγχο της ροής εσόδων από αυτήν, ιδίως με χρήση «έξυπνων» συμβάσεων (smart contracts) [4].
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των NFTs που ενδιαφέρει το πεδίο των προστατευόμενων έργων συνδέεται με το γεγονός ότι τα NFTs παρέχουν στο δημιουργό τη δυνατότητα να παράξει πρωτότυπους ψηφιακούς υλικούς φορείς, οι οποίοι, χάρη στο προσαρτημένο NFT, θα φέρουν την υπογραφή του και θα αυθεντικοποιούνται κατ’ αυτόν τον τρόπο - κατ’ αντιστοιχία με τον καμβά ενός έργου μοναδικής ενσωμάτωσης που φέρει την υπογραφή του δημιουργού [5].
Συνακόλουθα, τα NFTs παρέχουν στους δημιουργούς την ευχέρεια πώλησης αυθεντικών (μοναδικής έκδοσης ή έκδοσης περιορισμένου αριθμού) ψηφιακών αντιτύπων έργων έναντι υψηλού ανταλλάγματος σε κρυπτονομίσματα (για την ώρα), στις πλατφόρμες ψηφιακών αγορών NFTs.
Πράγματι, τα NFTs επεφύλαξαν για τους δημιουργούς ένα προσοδοφόρο κανάλι ψηφιακής εκμετάλλευση των έργων τους, ιδίως εν μέσω πανδημίας, όπου η δημόσια εκτέλεση και δημόσια έκθεση έργων έπαυσε σχεδόν ολοκληρωτικά.
Για παράδειγμα το συγκρότημα Kings of Leon κυκλοφόρησε το καινούριο του άλμπουμ με προσαρτημένο NFT και έφτασε σε τζίρο 2 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ [6]. Ομοίως, ο εικαστικός καλλιτέχνης Mike Winkelmann ή Beeple πώλησε το έργο «Εverydays - The First 5000 Days» μέσω του Οίκου Christies στην τιμή των 69.3 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ (!) [7].
Beeple, EVERYDAYS: THE FIRST 5000 DAYS, Πηγή: https://onlineonly.christies.com/s/beeple-first-5000-days/beeple-b-1981-1/112924. Στην περιγραφή του έργου αναφέρεται χαρακτηριστικά: «non-fungible token (jpg) | 21,069 x 21,069 pixels (319,168,313 bytes) |
Minted on 16 February 2021. This work is unique»
Τα NFTs ως πρόκληση
Η έλευση των NFTs στο πεδίο των προστατευόμενων έργων δεν αποτελεί μόνο ευκαιρία για τους δημιουργούς αλλά και πρόκληση για το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας.
Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι το σύνολο που αποτελείται από το ψηφιακό αρχείο και το προσαρτώμενο σε αυτό NFT, δύναται να νοηθεί ως αυθεντικό/ «μοναδικό» υπόστρωμα αποτύπωσης του έργου, το οποίο προσλαμβάνει αυτοτελή (και ενδεχομένως μεγαλύτερη) αξία σε σχέση με το έργο αφ’ εαυτό. Υπό αυτή την προσέγγιση, θα πρέπει να διερευνηθούν οι ενδεχόμενες επιπτώσεις των NFTs στην αντιμετώπιση της ψηφιακής διανομής (και μεταπώλησης) έργων από το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας (και ενδεχομένως στην ψηφιακή ανάλωση), δεδομένου ότι η διανομή θα αντιστοιχεί όχι σε απλή διάθεση ψηφιακών αντιτύπων αλλά σε διανομή αυθεντικών ψηφιακών (άυλων) υλικών φορέων έργων, ή με άλλα λόγια σε διανομή έργων «μοναδικής ψηφιακής ενσωμάτωσης».
Ακόμη χειρότερα, τα NFTs μπορούν να αποτελέσουν μία νέα πηγή (διαδικτυακών) προσβολών, στην περίπτωση, παραδείγματος χάριν, που τρίτος προσαρτά ένα NFT σε έργο που δεν του ανήκει ή προβαίνει σε ψηφιακή διανομή NFTs που προσαρτώνται σε προστατευόμενα έργα, χωρίς άδεια του δημιουργού (NFT scams).
Εν κατακλείδι, υπό μία πιο ρομαντική (λουδίτικη;) προσέγγιση, τα NFTs φέρεται να επιφέρουν σημαντική αλλαγή στην (ψηφιακή) αγορά προστατευόμενων έργων, στο βαθμό που η αυθεντικοποίηση του έργου προέρχεται από μία προσάρτηση μεταδεδομένων και η εμπορευματοποίησή τους φαίνεται να στρέφεται προς την «αύρα» του ψηφιακού τους «περιβλήματος» και όχι στο έργο αφ’ εαυτό.
Το μέλλον θα δείξει κατά πόσο τα NFTs αποτελούν μία παροδική τάση (NFT Mania) – απόρροια της πανδημίας του Covid-19 –ή ένα νέο επεισόδιο ψηφιακού μετασχηματισμού, το οποίο θέτει νέες προκλήσεις στο δίκαιο της (ψηφιακής) πνευματικής ιδιοκτησίας. Πάντως ο νομοθέτης της Oδηγίας DSM θα πρέπει ήδη να αισθάνεται boomer…
*Ο Θεόδωρος Χίου είναι Δικηγόρος Πνευματικών δικαιωμάτων, Ψηφιακών Τεχνολογιών και Καινοτομίας (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.), εκλεγμένος Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στη Νομική Σχολή Αθηνών (τομέας Αστικού Δικαίου) και Διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.
[1] https://www.theverge.com/2021/3/22/22344937/jack-dorsey-nft-sold-first-tweet-ethereum-cryptocurrency-twitter
[3] Βλ. μεταξύ πολλών Αlexandra Giannopoulou, João Pedro Quintais, Peter Mezei, and Balázs Bodó, ‘TheRise of Non-Fungible Tokens (NFTs) and the Role of Copyright Law – Part I’, Kluwer Copyright Blog, April 142021,http://copyrightblog.kluweriplaw.com/2021/04/14/the-rise-of-non-fungible-tokens-nfts-and-the-role-of-copyright-law-part-i/
[4] Βλ. ενδεικτικά Gurkaynak, Gonenc and Yılmaz, İlay and Yeşilaltay, Burak and Bengi, Berk, Intellectual Property Law and Practice in the Blockchain Realm (August 1, 2018). Computer Law & Security Review, Volume 34, Issue 4, August 2018, 847-862, doi.org/10.1016/j.clsr.2018.05.027 , Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3285287
[5] Στην πραγματικότητα, τα NFTs λειτουργούν όπως τα αυτόγραφα έργα, βλ. https://en.wikipedia.org/wiki/Non-fungible_token.
[6] https://en.wikipedia.org/wiki/Non-fungible_token.
[7] Ιbid. & https://www.christies.com/features/Monumental-collage-by-Beeple-is-first-purely-digital-artwork-NFT-to-come-to-auction-11510-7.aspx
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:
TΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ BANSKY;
