Γράφει ο Θεόδωρος Χίου*
Η 26η Απριλίου κάθε έτους έχει καθιερωθεί διεθνώς ως η Παγκόσμια Ημέρα Διανοητικής Ιδιοκτησίας. Η μέρα αυτή αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση του κοινού για τη συμβολή της πνευματικής ιδιοκτησίας, των ευρεσιτεχνιών, των σημάτων και των σχεδίων στην καθημερινή ζωή. Παράλληλα υπενθυμίζει τη σημασία προστασίας της δημιουργικότητας και της καινοτομίας αλλά και την ανάγκη σεβασμού των δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται από το δίκαιο διανοητικής ιδιοκτησίας στους δημιουργούς, εφευρέτες, ερευνητές και λοιπούς καινοτόμους φορείς ως αντάλλαγμα για την προσφορά τους στην ολότητα.
Η Παγκόσμια Ημέρα Διανοητικής Ιδιοκτησίας εορτάζεται και στην Ελλάδα. Εντούτοις, ο εορτασμός της Ημέρας αυτής προκαλεί αμηχανία, για δύο βασικούς λόγους.
Αφενός, ο όρος «Διανοητική Ιδιοκτησία» εξακολουθεί και δημιουργεί απορία. Ο όρος «Διανοητική Ιδιοκτησία» έχει καθιερωθεί νομοθετικά στη χώρα μας με τη διάταξη του άρθρου 8 παρ. 18 του Ν. 2557/1997. Σύμφωνα με αυτή, «ο διεθνής όρος «propriété intellectuelle (intellectual property)» αποδίδεται στην ελληνική γλώσσα με τον όρο «διανοητική ιδιοκτησία» και περιλαμβάνει τόσο την πνευματική ιδιοκτησία (propriété littéraire et artistique ή droit d’auteur, copyright) και τα συγγενικά δικαιώματα, όσο και τη βιομηχανική ιδιοκτησία (propriété industrielle, industrial property), όπως εφευρέσεις και σήματα». Σε αντίθεση με τους ευρύτατα αναγνωρίσιμους όρους της πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας, η ενσωμάτωση του όρου «διανοητική ιδιοκτησία» στην ελληνική έννομη τάξη είναι αρκετά περιορισμένη. Η σύγχυση με τον όρο "πνευματική ιδιοκτησία" υφίσταται ακόμα και σε νομοθετικό επίπεδο. Για παράδειγμα, στο Νόμο 2290/1995, ο οποίος επικυρώνει τη διεθνή συνθήκη TRIPs και στην επίσημη ελληνική μετάφραση του Κανονισμού υπ’ αριθμ. 1383/2003 της 22ας Ιουλίου 2003, ο όρος “intellectual property” αποδίδεται εσφαλμένα ως «πνευματική ιδιοκτησία».
Αφετέρου, ο όρος «Διανοητική Ιδιοκτησία» προτάσσει τη συστηματική ενοποίηση του κλάδου του δικαίου των άυλων αγαθών και προτάσσει την οριζόντια αλλά όχι ισοπεδωτική προσέγγιση της πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Μολαταύτα, η ελληνική πραγματικότητα χαρακτηρίζεται ακόμα από την ύπαρξη σαφούς διαχωρισμού ανάμεσα στην πνευματική και βιομηχανική ιδιοκτησία σε πολλά επίπεδα. Η ως επί το πλείστον διακριτή προσέγγιση στη θεωρία, η απουσία ενιαίας προσέγγισης του κλάδου στη νομική εκπαίδευση, η τριχοτόμηση των αρμόδιων φορέων σε διοικητικό επίπεδο και η πολυδιάσπαση της νομοθεσίας του δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας είναι απλώς κάποια ενδεικτικά παραδείγματα που καταδεικνύουν την απουσία συστηματικής ενότητας του κλάδου στην Ελλάδα.
Με βάση τις ανωτέρω σκέψεις, η Παγκόσμια Ημέρα Διανοητικής Ιδιοκτησίας στην Ελλάδα είναι περισσότερο ημέρα στοχασμού παρά εορτασμού. Διότι, η «Διανοητική Ιδιοκτησία», ως όρος και δικαιικός κλάδος, εξακολουθεί να παραμένει εν πολλοίς εκτός ελληνικής (νομικής) πραγματικότητας, παρά το γεγονός ότι είναι ευρύτατα διαδεδομένος σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο και παρά τη νομοθετική του αναγνώριση [1]. Πάντως, φαίνεται χρησιμότερο να εκλάβουμε την Παγκόσμια Ημέρα Διανοητικής Ιδιοκτησίας ως υπενθύμιση σκέψης και δράσης, προς την εκπλήρωση του οράματος που ο Καθηγητής Γ. Κουμάντος εξέφραζε ήδη πριν είκοσι χρόνια [2]: τη θεμελίωση και εμπέδωση ενός συστηματικά ενοποιημένου Δικαίου Διανοητικής Ιδιοκτησίας στην Ελλάδα.
* Ο Δρ Θεόδωρος Χίου είναι δικηγόρος, ειδικός σύμβουλος σε θέματα διανοητικής ιδιοκτησίας και ιδρυτής του iprights.gr
[1] Για εκτενέστερη ανάλυση του ζητήματος, βλ. Θ. Χίου, «Ο όρος «Διανοητική Ιδιοκτησία» και η ένταξή του στην ελληνική έννομη τάξη», ΔιΜΕΕ, 1/2011, σελ. 174 επ.
[2] Γ. Κουμάντος, «Διανοητική Ιδιοκτησία», ΕλλΔνη, 1994, σελ. 1464 επ.
Photo Credits: © Keith Haring Foundation