Εισήγηση του Θεόδωρου Χίου* που εκφωνήθηκε στην Ημερίδα του Ελληνικού Τμήματος της ALAI (Association littéraire et artistique internationale) με θέμα: «Πρόσφατες εξελίξεις στο δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας-Γενικοί προβληματισμοί» στις 8 Φεβρουαρίου 2016 στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. Η παρουσίαση της ομιλίας είναι διαθέσιμη εδώ.
Aπό αριστερά προς τα δεξιά: Καθ. Γ. Γιαννόπουλος, Καθ. Άννα Δεσποτίδου, Δρ. Πιερρίνα Κοριατοπούλου, Δρ. Θεόδωρος Χίου
Κυρίες και κύριοι,
Δίχως μεγάλη έκπληξη για μία ακόμα φορά καλούμαστε να σχολιάσουμε τις εξελίξεις σε ένα δίκαιο συνεχώς εξελισσόμενο, αυτό της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Εν προκειμένω οι πρόσφατες εξελίξεις σε εθνικό επίπεδο αναφέρονται ιδίως στο νεοεισαχθέν προς ψήφιση Σχέδιο Νόμου για τη συλλογική διαχείριση (εφεξής: ΣχΝ), του οποίου η δημόσια διαβούλευση ολοκληρώθηκε μόλις στις 22 Ιανουαρίου 2016 και το οποίο αναμένεται να επιφέρει σημαντικές αλλαγές και αναταράξεις στο πεδίο της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Υπό τη «σκιά» σημαντικότατων ρυθμίσεων που αφορούν κυρίως στη λειτουργία των ΟΣΔ, προβλέπονται για πρώτη φορά και διατάξεις οι οποίες σχετίζονται με τη συνύπαρξη της συλλογικής διαχείρισης με τις άδειες ανοικτού περιεχομένου.
Στις διατάξεις αυτές επικεντρώνεται η δική μου εισήγηση. Πριν παρουσιάσω τις επίμαχες διατάξεις οι οποίες συνθέτουν τις νέες εξελίξεις στο επιμέρους αυτό ζήτημα, θα κάνω μία μικρή εισαγωγική αναφορά στο φαινόμενο των αδειών ανοιχτού περιεχομένου και τη λεγόμενη ανοιχτή αδειοδότηση προστατευόμενων έργων.
Λίγα λόγια για τις άδειες ανοιχτού περιεχομένου
Η «ανοιχτή» ή «ελεύθερη» αδειοδότηση («open licensing» ή «free licencing») έργων είναι ένα «υβριδικό» είδος ατομικής διαχείρισης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Βασίζεται στη χρήση πρότυπων συμβάσεων προσχώρησης, τις λεγόμενες «ανοιχτές» άδειες («open/free licences») ή αλλιώς «άδειες ανοιχτού περιεχομένου» («open content licences»), οι οποίες απευθύνονται σε απροσδιόριστο αριθμό αντισυμβαλλόμενων-χρηστών έργων. Ειδικότερα, οι δημιουργοί που αποφασίζουν να διαθέσουν τα έργα τους υπό το καθεστώς αδειών ανοιχτού περιεχομένου, επιτρέπουν ουσιαστικά την «ελεύθερη» και δωρεάν (δημόσια) χρήση και σε ορισμένες περιπτώσεις και εκμετάλλευση του έργου από τους αντισυμβαλλόμενους αδειούχους, επιφυλάσσοντας στον εαυτό τους ορισμένες μόνο εξουσίες από αυτές που προβλέπει ο νόμος πνευματικής ιδιοκτησίας.
Οι άδειες «ανοιχτού περιεχομένου» εμφανίστηκαν αρχικά στο χώρο του λογισμικού σύντομα όμως επεκτάθηκαν και σε άλλους τομείς δημιουργίας με αποτέλεσμα πλέον να χρησιμοποιούνται για την εκμετάλλευση κάθε είδους προστατευόμενων έργων, ιδίως (αλλά όχι μόνο) στο ψηφιακό και διαδικτυακό περιβάλλον.
Οι άδειες Creative Commons αποτελούν το αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα αδειών ανοιχτού περιεχομένου για έργα πέραν του λογισμικού.
Άλλες γνωστές άδειες ανοιχτού περιεχομένου είναι η European Public Licence και η GNU Licence.
Οι άδειες ανοιχτού περιεχομένου αποτελούν έναν «εναλλακτικό» τρόπο εκμετάλλευσης έργων ο οποίος πλέον παρουσιάζει μία υπολογίσιμη δυναμική, τουλάχιστον σε ορισμένες κατηγορίες έργων.
Παρά το γεγονός ότι ο θεσμός της συλλογικής διαχείρισης αποτελεί τη βασική οδό για διαχείριση και αδειοδότηση πνευματικών δικαιωμάτων, σήμερα, οι άδειες ανοιχτού περιεχομένου εμφανίζονται με αξιώσεις απέναντι από την «παραδοσιακή» συλλογική διαχείριση, επιβάλλοντας εδώ και αρκετό καιρό μία de facto συνύπαρξη των δύο μοντέλων διαχείρισης.
Το εισαγόμενο νομοσχέδιο περιλαμβάνει δύο διατάξεις οι οποίες ρυθμίζουν ακριβώς τη συμβίωση (για να χρησιμοποιήσω μία λέξη που ακούγεται συχνά τελευταία) των αδειών ανοικτού περιεχομένου με τη συλλογική διαχείριση, τις οποίες και θα παρουσιάσω ευθύς αμέσως.
Ι. Παραχώρηση αδειών ανοιχτού περιεχομένου από δημιουργούς-μέλη ΟΣΔ: Το άρθρο 14 του ΣχΝ.
To περιεχόμενο της διάταξης
Η μία εκ των δύο διατάξεων αφορά την παραχώρηση μη εμπορικών αδειών από δημιουργούς που είναι μέλη ΟΣΔ.
Ειδικότερα, το άρθρο 14 του ΣχΝ το οποίο τιτλοφορείται «Άδειες μη εμπορικής χρήσης» ορίζει ότι
«Οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης καταρτίζουν κανονισμό αδειών μη εμπορικής χρήσης που προβλέπει τους όρους βάσει των οποίων οι δικαιούχοι έχουν το δικαίωμα να χορηγούν άδειες μη εμπορικής χρήσης των δικαιωμάτων τους. Ο κανονισμός αυτός εγκρίνεται από τη γενική συνέλευση των μελών.»
Μεταφορά Οδηγίας
Η εν λόγω διάταξη αποτελεί μεταφορά των αντίστοιχων διατάξεων της Οδηγίας (άρθρο 5 παρ. 3 και 8) σύμφωνα με τις οποίες «Οι δικαιούχοι έχουν το δικαίωμα να χορηγούν άδειες μη εμπορικής χρήσεως δικαιωμάτων, κατηγοριών δικαιωμάτων ή ειδών έργων και άλλων αντικειμένων της επιλογής τους» και «ο οργανισμός συλλογικής διαχείρισης ενημερώνει τους δικαιούχους σχετικά με τα δικαιώματά τους κατά τις παραγράφους 1 έως 7, καθώς και για οποιουσδήποτε όρους συνδεόμενους με το δικαίωμα που προβλέπεται στην παράγραφο 3, πριν λάβει τη συναίνεσή τους για τη διαχείριση κάθε δικαιώματος ή κατηγορίας δικαιωμάτων ή είδους έργων και άλλων θεματικών αντικειμένων. Ο οργανισμός συλλογικής διαχείρισης ενημερώνει τους δικαιούχους που τον έχουν ήδη εξουσιοδοτήσει για τα δικαιώματά τους όπως προβλέπονται στις παραγράφους 1 έως 7, καθώς και για οποιουσδήποτε όρους συνδεόμενους με το δικαίωμα κατά την παράγραφο 3, έως τις 10 Οκτωβρίου 2016.»)
Αν και η διατύπωση της διάταξης δεν αναφέρεται ρητά στις άδειες ανοιχτού περιεχομένου, εντούτοις, δεδομένης της ευρείας διατύπωσης τόσο του ελληνικού νόμου όσο και της Οδηγίας, η πρακτική χρησιμότητα της διάταξης αυτής αφορά κατεξοχήν τις άδειες ανοικτού περιεχομένου, οι οποίες πολύ συχνά επιτρέπουν τη μη εμπορική χρήση του προστατευόμενου έργου ή άλλου αντικειμένου, και απαγορεύουν αντίστοιχα την εμπορική χρήση.
Παραδείγματος χάριν οι άδειες Creative Commonsγια μη εμπορική χρήση (NC-non commercial) εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της διάταξης.
Η εισαγόμενη διάταξη είναι ευρείας εφαρμογής και αφορά όλους τους ΟΣΔ και όλα τα είδη δικαιωμάτων και έργων. Θεσμοθετεί στην ουσία για πρώτη φορά την παράλληλη συλλογική και ατομική διαχείριση ενός έργου και διαμορφώνει καθοριστικά τη συνύπαρξη της συλλογικής διαχείρισης και των αδειών ανοιχτού περιεχομένου από τη σκοπιά των δικαιούχων. Πράγματι, προβλέπει δικαίωμα των μελών ενός ΟΣΔ να παραχωρούν άδειες ανοιχτού περιεχομένου (για μη εμπορική χρήση) και αντίστοιχη υποχρέωση των ΟΣΔ να επιτρέπουν την εν λόγω ανοιχτή αδειοδότηση. Ανοίγει έτσι ο δρόμος για ένα εν μέρει «μικτό» σύστημα διαχείρισης δικαιωμάτων, δεδομένου ότι έργα που υπάγονται στο ρεπερτόριο ενός ΟΣΔ θα δύνανται να διατεθούν και με άδειες ανοιχτού περιεχομένου μη εμπορικής χρήσης, ακόμα και κατά τη διάρκεια ισχύος της σύμβασης ανάθεσης διαχείρισης.
Η καινοτομία της διάταξης έγκειται ιδίως στο γεγονός ότι η αναγνώριση δικαιώματος υπέρ των δικαιούχων για παράλληλη μη εμπορική ανοιχτή αδειοδότηση του ρεπερτορίου τους συνεπάγεται ουσιαστικά τη μερική κάμψη της αποκλειστικότητας διαχείρισης που χαρακτηρίζει παραδοσιακά τις συμβάσεις ανάθεσης διαχείρισης, αφού, πράγματι, η αποκλειστικότητα διαχείρισης είναι ένας από τους βασικότερους όρους μιας σύμβασης ανάθεσης διαχείρισης που συνάπτεται μεταξύ δημιουργού και ΟΣΔ, τουλάχιστον στην Ελλάδα.
Τα όρια και οι όροι άσκησης του ως άνω δικαιώματος των δικαιούχων-μελών ενός ΟΣΔ για παραχώρηση μη εμπορικών αδειών ανοιχτού περιεχομένου θα καθορίζονται από τον σχετικό Κανονισμό αδειών μη εμπορικής χρήσης, ο οποίος θα καταρτίζεται από τον εκάστοτε ΟΣΔ και θα τυγχάνει έγκρισης από τη συνέλευση των μελών.
Η εφαρμογή της διάταξης στην πράξη
Στο άμεσο μέλλον θα μας απασχολήσει ασφαλώς η εν τοις πράγμασι συμμόρφωση των ΟΣΔ στις επιταγές των νέων ρυθμίσεων αλλά και ειδικότερα η διαμόρφωση του περιεχόμενου των όρων του σχετικού Κανονισμού.
Πηγή έμπνευσης για το περιεχόμενο του Κανονισμού στο σημείο αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει η μέχρι σήμερα εμπειρία που προκύπτει από πιλοτικά προγράμματα που εφάρμοσαν Ευρωπαϊκοί Οργανισμούς Συλλογικής ιδίως στον τομέα της μουσικής, επιτρέποντας τη δυνατότητα σύναψης ανοιχτών αδειών για μη εμπορική χρήση από τα μέλη τους, πριν την ψήφιση της Οδηγίας.
Βλ. ιδίως τη συμφωνία η οποία υπογράφηκε στις 9 Ιανουαρίου 2012 μεταξύ του γαλλικού ΟΣΔ SACEM και του ιδρύματος Creative Commons, η οποία επιτρέπει στα μέλη της SACEM να κάνουν χρήση των αδειών Creative Commons (μορφή Non-Commercial). Για περαιτέρω παραδείγματα πιλοτικών προγραμμάτων χρήσης αδειών CC από μέλη ΟΣΔ βλ. τον ιστότοπο https://wiki.creativecommons.org/Collecting_Society_Projects.
Έννοια «μη εμπορικής χρήσης»
Στα ίδια πλαίσια, ο ορισμός και ερμηνεία της έννοιας της «μη εμπορικής χρήσης» καθ’ εαυτής θα αποτελέσει μάλλον το καίριο ζήτημα το οποίο θα πρέπει να αποσαφηνιστεί και να συμφωνηθεί από τα εμπλεκόμενα μέρη.
Ήδη από τα υποβληθέντα σχόλια εκ μέρους ΟΣΔ αναφορικά με την εν λόγω διάταξη στη δημόσια διαβούλευση διαφαίνεται οι επιφυλάξεις των ΟΣΔ για την εφαρμογή της εν λόγω διάταξης.
[Quoting] 22 Ιανουαρίου 2016, 11:09 | ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΥΓΓΕΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
Είναι υποχρεωτικό αυτό; Δεν προβλέπεται ως τέτοιο από την Οδηγία. Θα πρέπει να μπει η λέξη «δύνανται»
22 Ιανουαρίου 2016, 14:00 | ΑΘΗΝΑ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ «Εγείρεται εύλογα το ερώτημα, τι εμπίπτει στην έννοια της «άδειας μη εμπορικής χρήσης». Ο όρος είναι ασαφής, επιτρέποντας την άσκηση πιέσεων από ισχυρούς χρήστες σε ασθενείς δημιουργούς, ώστε να αποσύρουν προς ατομική διαχείριση τα δικαιώματά τους, υπό το πρόσχημα της χορήγησης άδειας μη εμπορικής χρήσης. Επιβάλλεται όπως η αιτιολογική έκθεση του νόμου καταστήσει τουλάχιστον σαφές, ότι η έννοια της «άδειας μη εμπορικής χρήσης» θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να ερμηνεύεται στενά.»
Aπό αριστερά προς τα δεξιά: Καθ. Γ. Γιαννόπουλος, Καθ. Άννα Δεσποτίδου, Δρ. Πιερρίνα Κοριατοπούλου, Δρ. Θεόδωρος Χίου
ΙΙ. Δημοσιά εκτέλεση ανοιχτού ρεπερτορίου και συλλογική διαχείριση: Το άρθρο 69 παρ. 6 του ΣχΝ.
Η δεύτερη διάταξη του ΣχΝ που προανήγγειλα στην αρχή, σχετίζεται με τη συνύπαρξη της συλλογικής διαχείρισης και των αδειών ανοιχτού περιεχομένου στον τομέα της μουσικής και ειδικότερα αναφέρεται στο ζήτημα της δημόσιας εκτέλεσης ανοιχτού ρεπερτορίου.
Σύμφωνα με το ισχύον άρθρο 63 παρ. 2 Ν. 2121/1993:
Προκειμένου να χορηγηθεί η κατά το νόμο απαιτούμενη άδεια του Δήμου για τη χρήση μουσικών οργάνων ή για την καταλληλότητα του χώρου ή όποια άλλη άδεια σχετική με χώρο όπου πρόκειται να εκτελεσθούν δημόσια μουσικές συνθέσεις ή άλλα έργα των οποίων η διαχείριση έχει ανατεθεί σε οργανισμό συλλογικής διαχείρισης, απαιτείται η προσαγωγή έγγραφης άδειας δημόσιας εκτέλεσης χορηγούμενης από τον οργανισμό συλλογικής διαχείρισης της εξουσίας δημόσιας εκτέλεσης.
Το άρθρο 69 παρ. 6 του ΣχΝ εισάγει 2ο εδάφιο στην ως άνω διάταξη σύμφωνα με το οποίο:
«Εάν το εκτελούμενο ρεπερτόριο δεν έχει ανατεθεί σε οργανισμό συλλογικής διαχείρισης, για τη χορήγηση τής ως άνω άδειας του Δήμου αρκεί η προσκόμιση υπεύθυνης δήλωσης περί μη εκτέλεσης εκπροσωπούμενου από οργανισμό συλλογικής διαχείρισης ρεπερτορίου, το περιεχόμενο της οποίας καθορίζεται από τον ΟΠΙ.»
Κατ’ εφαρμογή της διάταξης αυτής, ο χρήστης-επιχειρηματίας ιδίως ιδιοκτήτης καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος απαλλάσσεται από την υποχρέωση προσαγωγής έγγραφης άδειας δημόσιας εκτέλεσης από τον αρμόδιο ΟΣΔ για τη χορήγηση της δημοτικής-διοικητικής άδειας μουσικών οργάνων από τους ΟΤΑ, εφόσον βέβαια στον επίδικο χώρο πρόκειται να γίνει αμιγώς χρήση μουσικών έργων τα οποία δεν αποτελούν μέρος ρεπερτορίου που εκπροσωπεί ΟΣΔ. Στην περίπτωση αυτή, η ανάγκη για προσαγωγή άδειας εκτέλεσης από αρμόδιο ΟΣΔ αντικαθίσταται από τη σχετική υπεύθυνη δήλωση περί μη εκτέλεσης ρεπερτορίου εκπροσωπούμενου από ΟΣΔ.
Η εν λόγω διάταξη ρυθμίζει τη συμβίωση συλλογικής διαχείρισης και αδειών ανοιχτού περιεχομένου, στο βαθμό που το ανοιχτό ρεπερτόριο, ήτοι το σύνολο των προστατευόμενων έργων που δημοσιεύεται και διανέμεται υπό καθεστώς αδειών ανοιχτού περιεχομένου που επιτρέπουν εμπορική εκμετάλλευση, δεν εκπροσωπείται κατ’ αρχήν από Οργανισμούς συλλογικής Διαχείρισης.
Ως εκ τούτου, με τη διάταξη αυτή αποσαφηνίζονται οι κατά περίπτωση προϋποθέσεις που απαιτούνται για την έκδοση της δημοτικής άδειας μουσικών οργάνων τόσο σε περίπτωση δημόσιας εκτέλεσης εκπροσωπούμενου από ΟΣΔ ρεπερτορίου (έγγραφη άδεια δημόσιας εκτέλεσης από ΟΣΔ) όσο και ανοιχτού ρεπερτορίου (υπεύθυνη δήλωση του χρήστη). Ειδικότερα, προβλέπεται η νομοθετική απεμπλοκή των ΟΣΔ από τη διαδικασία χορήγησης της άδειας μουσικών οργάνων, σε περίπτωση αμιγούς δημόσιας εκτέλεσης ανοιχτού ρεπερτορίου.
Συνεπώς, με βάση τη νέα ρύθμιση, για την αμιγή δημόσια εκτέλεση μουσικών συνθέσεων που υπόκεινται σε καθεστώς αδειών ανοιχτού περιεχομένου (για παράδειγμα μέσω πλατφορμών όπως το CC radio (<http://ccradio.ellak.gr>) απαιτείται καταρχήν μόνο η διοικητική-δημοτική άδεια χρήσης μουσικών οργάνων από τον αρμόδιο ΟΤΑ, και συνεπώς δεν υφίσταται υποχρέωση καταβολής των τελών δημόσιας εκτέλεσης μουσικής σε ΟΣΔ.
Ας σημειωθεί ότι από την εν λόγω διάταξη διέπεται και η δημόσια εκτέλεση των λεγόμενων ανεξάρτητων ρεπερτορίων, δηλαδή των ρεπερτορίων τα οποία δεν διανέμονται υπό καθεστώς ανοιχτών αδειών αλλά ούτε και εντάσσονται στο ρεπερτόριο κάποιου ΟΣΔ, πχ. ρεπερτόρια υπηρεσιών που κάνουν χρήση του πρωτοκόλλου CC-plus, όπως η πλατφόρμα Jamendo.
Οι προκλήσεις που σχετίζονται με την εφαρμογή της διάταξης
Η εισαγόμενη διάταξη στην ουσία αποτελεί νομοθετική μεταφορά των υφιστάμενων πράξεων του ΟΠΙ (τα γνωστά ενημερωτικά σημειώματα και το έγγραφο υπ’ αριθ. 16641/10-5-2011 προς το ΥΠΕΣ), τα οποία προβλέπουν ακριβώς την ίδια ρύθμιση και καθορίζουν μάλιστα το περιεχόμενο της υπεύθυνης δήλωσης που πρέπει να υπογράψει ο ενδιαφερόμενος χρήστης.
Η εν λόγω νομοθετική αποτύπωση θα ενισχύσει αναμφίβολα τη διαφάνεια του νομικού καθεστώτος δημόσιας εκτέλεσης ανοιχτού ρεπερτορίου. Στην πράξη πάντως, η συμβίωση συλλογικής διαχείρισης και ανοιχτού ρεπερτορίου δεν εξομαλύνεται πλήρως, δεδομένου ότι η νόθευση της «αμιγούς» χρήσης «ανοιχτού» (ή ανεξάρτητου) ρεπερτορίου δεν δύναται να αποκλειστεί.
Πράγματι, ο χρήστης που προτίθεται να εκτελέσει αποκλειστικά ανοιχτό ρεπερτόριο, θα πρέπει να διασφαλίσει πως δεν εκτελεί ή δεν πρόκειται να εκτελέσει μουσικά έργα των οποίων έστω και ένας από τους δημιουργούς (συνθέτες ή στιχουργούς) είναι μέλος του οργανισμού για τον οποίο δηλώνει ότι δεν θα χρησιμοποιήσει το ρεπερτόριό του (στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και ξένο ρεπερτόριο, το οποίο εκπροσωπεί ο οργανισμός βάσει συμβάσεων με ξένους εκδότες ή Έλληνες υποεκδότες).
Εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι, πέραν των περιπτώσεων κακόπιστης ψευδούς υπεύθυνης δήλωσης, ο κίνδυνος ακούσιας «υπέρβασης» των ορίων της νόμιμης αμιγούς χρήσης «ανοιχτού» ρεπερτορίου είναι υπαρκτός. Αφενός, είναι εξαιρετικά δύσκολο για τον χρήστη να εξακριβώσει και να βεβαιωθεί για τη μη ένταξη των εκτελούμενων «ανοιχτών» έργων στο ρεπερτόριο κάποιου ΟΣΔ. Αφετέρου, οι άδειες ανοιχτού περιεχομένου, όπως οι άδειες Creative Commons παραχωρούνται χωρίς καμία εγγύηση του δημιουργού έναντι του αντισυμβαλλόμενού του χρήστη αναφορικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς του αδειοδοτούμενου έργου.
ΙΙΙ. Συμπεράσματα
Εν κατακλείδι, θεωρώ ότι οι εισαγόμενες ρυθμίσεις από το πρόσφατο νομοσχέδιο είναι θετικές και προς τη σωστή κατεύθυνση, στο βαθμό που, αναγνωρίζουν με τρόπο θεσμικό τη συμβίωση της συλλογικής διαχείρισης και των αδειών ανοιχτού περιεχομένου και αποσαφηνίζουν κάποιες πτυχές της, τόσο από τη σκοπιά των δημιουργών-μελών ΟΣΔ όσο και από την πλευρά των χρηστών.
Η επιτυχία τους όμως θα δοκιμαστεί στην εφαρμογή τους στην πράξη.
Η συμβίωση της συλλογικής διαχείρισης και των αδειών ανοιχτού περιεχομένου εμπεριέχει εγγενώς έναν χαρακτήρα ανταγωνιστικό, ο οποίος απορρέει αναμφίβολα από τη διαφορετική φιλοσοφία που χαρακτηρίζει τα δύο αυτά είδη διαχείρισης.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, η όποια ρυθμιστική παρέμβαση στη συμβίωση αυτή θα πρέπει να αναδεικνύει τα θετικά στοιχεία του πλουραλισμού των τρόπων διαχείρισης και αδειοδότησης προστατευόμενων έργων και να εξασφαλίζει τα οφέλη του πλουραλισμού αυτού τόσο για τους δημιουργούς όσο και τους χρήστες προστατευόμενων έργων.
* Ο Θεόδωρος Χίου είναι δικηγόρος, διδάκτωρ νομικής Παν/μίου Στρασβούργου και ειδικός σύμβουλος σε θέματα δικαιωμάτων πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας.