Mε τον Ν. 4961/2022 «Αναδυόμενες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, ενίσχυση της ψηφιακής διακυβέρνησης και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α’ 146/27-7-2022) επέρχονται, μεταξύ άλλων, μεταβολές στον Ν. 2121/1993, οι οποίες στοχεύουν στην ειδική προσαρμογή ορισμένων πτυχών του ισχύοντος πλαισίου πνευματικής ιδιοκτησίας με την τρισδιάστατη εκτύπωση (3D Printing).

Πιο συγκεκριμένα, δυνάμει του άρθρου 53§1 Ν. 4961/2022, στο άρθρο 3§2 Ν. 2121/1993 προστίθεται τελευταίο εδάφιο και μεταβάλλεται ως εξής:

«3. Με την επιφύλαξη των διατάξεων του Κεφαλαίου 7 του παρόντος νόμου, θεωρούνται ως έργα λόγου προστατευόμενα κατά τις διατάξεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών και το προπαρασκευαστικό υλικό του σχεδιασμού τους. Η προστασία παρέχεται σε κάθε μορφή έκφρασης ενός προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή. Οι ιδέες και οι αρχές στις οποίες βασίζεται οποιοδήποτε στοιχείο προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, περιλαμβανομένων και εκείνων στις οποίες βασίζονται τα συστήματα διασύνδεσής του, δεν προστατεύονται κατά τον παρόντα νόμο. Ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή θεωρείται πρωτότυπο εφόσον είναι προσωπικό πνευματικό δημιούργημα του δημιουργού του. Αντικείμενο προστασίας είναι και το ψηφιακό αρχείο σχεδιασμού με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή (Computer Aided Design File - C.A.D. File), εφόσον περιλαμβάνει πηγαίο κώδικα.»

Αντίστοιχα, δυνάμει του άρθρου 53§2 Ν. 4961/2022 επέρχονται μεταβολές στις διατάξεις των άρθρων 18§3 και 18§3 περ. γ’ Ν. 2121/1993. Ειδικότερα, προστίθενται οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές και σαρωτές στον κατάλογο των τεχνικών μέσων που δύνανται να χρησιμοποιούνται για διενέργεια αναπαραγωγών έργων για ιδιωτική χρήση και προβλέπεται ο τρόπος υπολογισμού της εύλογης αμοιβής που οφείλεται από παραγωγούς και εισαγωγείς των εν λόγω συσκευών:

«3. Εάν για την ελεύθερη αναπαραγωγή του έργου για ιδιωτική χρήση χρησιμοποιούνται τεχνικά μέσα, όπως συσκευές εγγραφής ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας, μαγνητικές ταινίες ή άλλοι υλικοί φορείς πρόσφοροι για την αναπαραγωγή ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας, στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι υλικοί φορείς ψηφιακής αντιγραφής, ιδίως CD-RW, CD-R, DVD και άλλα αποθηκευτικά μέσα χωρητικότητας άνω των 4GB, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, φορητές ηλεκτρονικές συσκευές -ταμπλέτες (tablets), έξυπνα κινητά τηλέφωνα (smartphones), συσκευές ή εξαρτήματα ανεξάρτητα εάν λειτουργούν σε συνάρτηση ή μη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και χρησιμοποιούνται για την ψηφιακή αντιγραφή, μετεγγραφή ή με άλλο τρόπο αναπαραγωγή, φωτοτυπικές συσκευές και χαρτί κατάλληλο για φωτοτυπίες, σαρωτές, συμπεριλαμβανομένων των τρισδιάστατων, και εκτυπωτές, συμπεριλαμβανομένων των τρισδιάστατων, οφείλεται εύλογη αμοιβή στον δημιουργό του έργου και στους κατά την παρούσα διάταξη δικαιούχους συγγενικών δικαιωμάτων, με εξαίρεση τα προς εξαγωγή είδη.»

«γ) Η αμοιβή για τις φωτοτυπικές συσκευές, τους σαρωτές, συμπεριλαμβανομένων των τρισδιάστατων, τους εκτυπωτές, συμπεριλαμβανομένων των τρισδιάστατων, και για χαρτί κατάλληλο για φωτοτυπίες ορίζεται σε τέσσερα τοις εκατό (4%) της αξίας τους.»

Δεδομένης της ένταξης των ανωτέρω διατάξεων στο Μέρος Β’ του Ν. 4961/2022, οι εκεί περιεχόμενοι όροι θα υπόκεινται στους ορισμούς του άρθρου 31 στ. 22-25, 28, 30 Ν. 4961/2022 ως ακολούθως:

22.«Τρισδιάστατη εκτύπωση (3D Printing)»: η διαδικασία της ένωσης υλικών τρισδιάστατης εκτύπωσης μέσω της τεχνικής της προσθετικής επάλληλης διαστρωμάτωσης αυτών με τη χρήση νέων τεχνολογιών, ιδίως τρισδιάστατων εκτυπωτών, και με σκοπό την εκτύπωση φυσικού αντικειμένου με βάση ψηφιακό μοντέλο.

23.«Τρισδιάστατος εκτυπωτής»: ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός ή η συσκευή μαζί με το σύνολο των εξαρτημάτων τους, με τα οποία εκτελείται η εργασία της προσθετικής επάλληλης διαστρωμάτωσης των υλικών τρισδιάστατης εκτύπωσης για την εκτύπωση φυσικού αντικειμένου με βάση ψηφιακό μοντέλο.

24.«Τρισδιάστατος σαρωτής»: ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός ή η συσκευή, μαζί με το σύνολο των εξαρτημάτων τους, με τα οποία εκτελείται η εργασία αποτύπωσης ενός φυσικού αντικειμένου και μορφοποίησης της πληροφορίας του για τη δημιουργία ψηφιακού μοντέλου.

25.«Υλικό τρισδιάστατης εκτύπωσης»: το αναλώσιμο υλικό που τροφοδοτείται μέσω του τρισδιάστατου εκτυπωτή και το οποίο, μέσω της τεχνικής της πρόσθετης επάλληλης διαστρωμάτωσής του, αποτελεί την πρώτη ύλη για τη δημιουργία του φυσικού αντικειμένου με τη μέθοδο της τρισδιάστατης εκτύπωσης.

28.«Ψηφιακό αρχείο σχεδιασμού με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή (Computer Aided Design File - C.A.D. File)»: ένα επεξεργάσιμο ψηφιακό αρχείο δεδομένων που έχει δημιουργηθεί με τη χρήση κατάλληλου σχεδιαστικού λογισμικού και το οποίο περιέχει το ψηφιακό μοντέλο.

30.«Ψηφιακό μοντέλο»: η ψηφιακή τρισδιάστατη μορφή του προς εκτύπωση αντικειμένου, η οποία περιλαμβάνει τα δεδομένα σχεδιασμού που εμπεριέχονται στο ψηφιακό αρχείο σχεδιασμού. Ως προς την υπολογιστική του διάσταση, το ψηφιακό μοντέλο περιλαμβάνει: α) τον πηγαίο κώδικά του, εφόσον το ψηφιακό μοντέλο δημιουργείται εξαρχής με προγραμματιστική εργασία του δημιουργού του ή β) μόνο τη σχεδιαστική του διάσταση, χωρίς πηγαίο κώδικα, εφόσον δεν δημιουργείται εξαρχής με προγραμματιστική εργασία του δημιουργού του, αλλά με σάρωση φυσικού αντικειμένου.

Συμπερασματικά, οι πρόσφατες μεταβολές που επιφέρει ο Ν. 4961/2022 στον Ν. 2121/1993:

• ρυθμίζουν ζητήματα προστασίας του πηγαίου κώδικα των αρχείων CAD (ψηφιακό αρχείο σχεδιασμού με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή), εντάσσοντας την στο πλαίσιο προστασίας προγραμμάτων ηλεκτρονικού υπολογιστή, ως δημιουργία που προκύπτει από προγραμματιστική εργασία,
• εντάσσουν ρητώς τους τρισδιάστατους εκτυπωτές και σαρωτές στα τεχνικά μέσα (συσκευές) για τα οποία οφείλεται εύλογη αμοιβή του άρ. 18§3 Ν. 2121/1993 και
• καθορίζουν το ύψος της εύλογης αμοιβής που υποχρεούνται οι παραγωγοί και εισαγωγείς τρισδιάστατων εκτυπωτών και σαρωτών να καταβάλουν (4% επί της αξίας τους).

Σύντομο σχόλιο:

Δια της προσθήκης του τελευταίου εδαφίου στο άρθρο 3§2 Ν. 2121/1993, το ψηφιακό αρχείο σχεδιασμού με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή (Computer Aided Design File - C.A.D. File) θα πρέπει να ενταχθεί στο αντικείμενο της προστασίας που προσφέρει το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας επί προγραμμάτων ηλεκτρονικού, εφόσον (το αρχείο) περιλαμβάνει πηγαίο κώδικα.

Η εν λόγω προσθήκη γεννά ορισμένους προβληματισμούς γύρω από το προστατευτέο αντικείμενο στην περίπτωση των ψηφιακών αρχείων C.A.D. Παρά τη σαφή γραμματική διατύπωση («και το ψηφιακό αρχείο») και τη διευκρίνιση της Αιτιολογικής Έκθεσης του Νόμου (σελ. 90: «α) διευκρινίζεται ότι ένα ψηφιακό αρχείο σχεδιασμού με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή υπάγεται στο πεδίο προστασίας του ν. 2121/1993 εφόσον περιλαμβάνει πηγαίο κώδικα (source code)»), κατ’ ακριβολογία προστατευτέο αντικείμενο φρονούμε ότι θα πρέπει να θεωρηθεί ο πηγαίος κώδικας που ενδεχομένως περιλαμβάνεται στο κατ’ άρθρον ψηφιακό 31 στ. 30 περ. α’ Ν. 4961/2022 «ψηφιακό μοντέλο», το οποίο (ψηφιακό μοντέλο) «δημιουργείται εξαρχής με προγραμματιστική εργασία του δημιουργού του» και το οποίο εμπεριέχεται στο αρχείο C.A.D και όχι το ίδιο το αρχείο C.A.D. (σύνολο δεδομένων).

Η χρησιμότητα της προσθήκης του εν λόγω εδαφίου φαίνεται να συνίσταται στο γεγονός ότι αναγνωρίζει προστασία επί πηγαίου κώδικα που περιέχεται εντός ψηφιακού αρχείου C.A.D., χωρίς αυτός να αποτελεί στοιχείο ενός συγκεκριμένου προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή.

Η προστασία αυτή προφανώς δεν επηρεάζει την ενδεχόμενη προστασία της σχεδιαστικής διάστασης του προς εκτύπωση αντικειμένου (ήτοι το "αγαθού που σχετίζεται με την τρισδιάστατη εκτύπωση", σύμφωνα με την έκφραση της Αιτιολογικής Έκθεσης του Νόμου, σελ. 90), η οποία ενδέχεται να αποδίδεται διά της προγραμματιστής εργασίας του δημιουργού του πηγαίου κώδικα.

Επιμέλεια: Δρ. Θεόδωρος Χίου, Δικηγόρος Διανοητικής Ιδιοκτησίας, Ψηφιακών Τεχνολογιών και Καινοτομίας (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.)
Photo credit: https://3dprint.com

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:

PRINT ME A DRESS! Η ΤΡΙΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΣΤΗ ΜΟΔΑ (3d Printing)

Οι Ελληνικές Μάσκες για τον Κορονοϊό σε 3D Εκτύπωση (Συνέντευξη Θ. Χίου στο Vice.com)