Γράφει η Μαριάννα Κατρακάζη

Αρκτικόλεξο ή Ακρωνύμιο ονομάζεται ο σύντομος τρόπος γραφής που παράγεται από τα αρχικά γράμματα ή τις συλλαβές των λέξεων μιας επωνυμίας ή φράσης. Μπορεί να κατοχυρωθεί μία τέτοια συντομογραφία σαν εμπορικό σήμα; Με μία πρώτη ματιά, η απάντηση θα ήταν αρνητική. Τούτο διότι ένα αρκτικόλεξο δεν φέρει συγκεκριμένο εννοιολογικό περιεχόμενο με αποτέλεσμα να καθίσταται δυσχερής η διάκριση προϊόντων/υπηρεσιών. Ωστόσο, πολλά ακρωνύμια έχουν καθιερωθεί ως σήματα φήμης στην διεθνή αγορά. Ο χώρος της μόδας άλλωστε βρίθει από τέτοια παραδείγματα: DKNY (DonnaKaranNewYork), YSL (YvesSaintLaurent), LV (LouisVuitton) κλπ., ενώ και στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας συναντάμε τις διάσημες εταιρείες BMW (BayerischeMotorenWerke) και VW (Volkswagen).

Πράγματι, η κατοχύρωση ενός ακρωνυμίου ως εμπορικό σήμα προβλέπεται νομοθετικά. Στην Ελλάδα, το άρθρο 121 του νόμου 4072/2012 ορίζει, μεταξύ άλλων «[…] Μπορούν να αποτελέσουν σήμα ιδίως λέξεις, ονόματα, επωνυμίες, ψευδώνυμα, απεικονίσεις, σχέδια, γράμματα[…]». Επομένως το ακρωνύμιο το οποίο απαρτίζεται από μία σειρά γραμμάτων, εμπίπτει στην έννοια του άρθρου 121. Αντίστοιχη προστασία προβλέπεται στη γαλλική έννομη τάξη[1] αλλά και στις ΗΠΑ[2]. Πολλές εταιρείες προσφεύγουν σε αυτή την πρακτική, καθώς κατοχυρώνουν ως εμπορικό σήμα ένα αρκτικόλεξο το οποίο απαρτίζεται από κοινούς όρους οι οποίοι δεν θα μπορούσαν να προστατευτούν ως εμπορικό σήμα λόγω ελλείψεως διακριτικού χαρακτήρα.

Οι προϋποθέσεις λοιπόν για την επιτυχή κατοχύρωση ενός ακρωνυμίου ως εμπορικό σήμα συνοψίζονται ως εξής:

Πρώτον, όπως ισχύει για κάθε εμπορικό σήμα, το ακρωνύμιο πρέπει να διακρίνει τα προϊόντα/ υπηρεσίες για τα οποία προορίζεται. Δεύτερον, πρέπει να φέρει διακριτικό χαρακτήρα αυτόνομο από τις λέξεις που το απαρτίζουν. Ακόμα και αν οι επιμέρους λέξεις μπορούν ή έχουν ήδη κατοχυρωθεί ως εμπορικό σήμα, η προστασία δεν επεκτείνεται αυτομάτως στο αρκτικόλεξο. Ο δικαιούχος πρέπει να υποβάλει διαφορετική αίτηση για προστασία του ακρωνυμίου ως εμπορικό σήμα. Tο Δικαστήριο της ΕΕ έχει κρίνει άλλωστε πως ένα λεκτικό σήμα στερείται διακριτικού χαρακτήρα όταν αποτελείται από την παράθεση ενός περιγραφικού συνδυασμού λέξεων, και γίνεται αντιληπτό από το κοινό ως συντομογραφία αυτών των λέξεων [3].

Αντίστροφα, τα δικαστήρια των ΗΠΑ έχουν δεχτεί ότι ένα αρκτικόλεξο μπορεί να κατοχυρωθεί ως εμπορικό σήμα ακόμα και στην περίπτωση που οι επιμέρους λέξεις στερούνται διακριτικού χαρακτήρα [4]. Επομένως, η εξέταση του ακρωνυμίου για την κατοχύρωσή του ως εμπορικό σήμα είναι ανεξάρτητη από τις λέξεις που το αποτελούν. Σε εξαιρετική περίπτωση μπορεί η προστασία να επεκταθεί και στο αρκτικόλεξο ενός εμπορικού σήματος, χωρίς αυτό να έχει κατοχυρωθεί από το δικαιούχο, μέσω του «δόγματος δημόσιας χρήσης» [5]. Δηλαδή, πρέπει η συντομογραφία αυτή να έχει καθιερωθεί στη συνείδηση του καταναλωτικού κοινού έπειτα από εκτεταμένη χρήση της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το εμπορικό σήμα «Coke», συντομογραφία της Coca Cola που γεννήθηκε με αυτό τον τρόπο.

Μετά την κατοχύρωση ανακύπτουν ζητήματα απομίμησης, ή ακόμη και αθέμιτου ανταγωνισμού στη ζωή ενός εμπορικού σήματος. Ιδιαίτερα στην περίπτωση των ακρωνυμίων, η έννοια του κινδύνου σύγχυσης είναι αρκετά δυσνόητη και μπορεί να εξεταστεί μόνο in concreto. Η προσθήκη ενός μόνο επιπλέον γράμματος ή άλλου στοιχείου αρκεί για να αποσοβηθεί ο κίνδυνος σύγχυσης μεταξύ δύο ακρωνυμίων; Η ομοιότητα προϊόντων/υπηρεσιών κρίνεται καθοριστικής σημασίας για την εξέταση του κινδύνου σύγχυσης ανάμεσα σε δύο αρκτικόλεξα: τα γαλλικά δικαστήρια έχουν δεχτεί ότι υπάρχει τέτοιος κίνδυνος ανάμεσα στο εταιρικό εμπορικό σήμα «IPME» και την κοινόχρηστη ένδειξη «PME» η οποία χρησιμοποιείται ευρέως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (petites et moyennes entreprises). Αντιθέτως, έχει κριθεί ότι δεν υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης ανάμεσα στα σήματα «FSF» και «FASF», καθώς ο κοινωνικός και πολιτιστικός σκοπός των δύο φορέων στους οποίους ανήκουν τα σήματα δεν είναι ο ίδιος, μήτε υφίσταται σχέση ανταγωνισμού μεταξύ τους [6].

Το ακρωνύμιο ως εμπορικό σήμα έχει στρατηγική σημασία για μία επιχείρηση, καθώς πρόκειται για μία ένδειξη που αποτυπώνεται εύκολα στη συνείδηση του καταναλωτή. Έτσι, μπορούν να εξοικονομηθούν σημαντικά ποσά από διαφημίσεις που απλώς στοχεύουν στο να καταστεί το εμπορικό σήμα γνωστό στο καταναλωτικό κοινό. Ωστόσο, η έξυπνη επιλογή ενός αρκτικόλεξου δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση, καθώς ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να επιλέξει όχι μόνο τον από άποψης marketing καταλληλότερο συνδυασμό γραμμάτων, αλλά και εκείνον που θα είναι νομικά πιο ισχυρός σε περίπτωση πιθανής απομίμησης από έναν ανταγωνιστή: με άλλα λόγια, την επιλογή ενός αρκτικόλεξου με ισχυρό διακριτικό χαρακτήρα που θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη προστασία του σήματος.

[1] Γαλλικός Κώδικας Διανοητικής Ιδιοκτησίας, άρθρο L.-711-1: «tous les signes susceptibles de représentation graphique, tels que les mots, les chiffres, les assemblages de lettres, peuvent constituer une marque».

[2] http://www.inta.org/INTABulletin/Pages/ProtectingAcronymsUnderUSTrademarkLaw.aspx

[3] ΔΕΕ, υπόθ. C-90/11.

[4] Welding Services Inc. v. Forman, 509 F.3d 1351 (11th Cir. 2007).

[5] Public use doctrine, 4th Circuit in the George & Co. v. Imagination Entertainment Ltd. et al., 2009.

[6] http://www.usinenouvelle.com/article/peut-on-proteger-un-sigle-ou-une-abreviation.N39612

Photo credits: http://www.sporcle.com/