Γράφει η Γεωργία Μανιταρά*
Το φετινό καλοκαίρι αποδείχθηκε ως τώρα «θερμό» για τον κλάδο της διανοητικής ιδιοκτησίας. Σημαντικές εξελίξεις έλαβαν χώρα στο πεδίο αναμόρφωσης του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας στην Ευρώπη και συγκεκριμένα της υφιστάμενης Οδηγίας 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2001. Υπέρμαχοι της αναμόρφωσης στάθηκαν πλήθος φορέων από το χώρο των media, οργανισμοί διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και οργανώσεις δημιουργών. Με επίκεντρο των εξελίξεων το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (2014/2256(INI)) και έχοντας ως σημείο εκκίνησης την έκθεση του περασμένου Ιανουαρίου της Ευρωβουλευτή Julia Reda, κοινή αντίληψη και σκοπός των δράσεων που έλαβαν χώρα ήταν η προσαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στις επιταγές της ψηφιακής εποχής, η ασφάλεια δικαίου, η διαφύλαξη της πολιτισμικής πολυμορφίας και η εξισορρόπηση των αντικρουόμενων συμφερόντων.
Ειδικότερα, στις 16 Ιουνίου 2015 διεξήχθη στην Επιτροπή Νομικών Θεμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (JURI) ψηφοφορία με θέμα τη μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας πνευματικής ιδιοκτησίας, ενώ στις 9 Ιουλίου 2015 η Ολομέλεια του ΕΚ του Στρασβούργου εξέδωσε μη νομοθετικό ψήφισμα με 445 ψήφους υπέρ, 65 κατά και 32 αποχές, με το οποίο υποστηρίζεται και προωθείται η μεταρρύθμιση του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας στην Ευρώπη.
Μερικές από τις πιο ουσιώδεις προτάσεις που εμπεριέχονται στο εν λόγω ψήφισμα είναι οι ακόλουθες:
➢Εκτεταμένη αναμόρφωση των εξαιρέσεων και περιορισμών του περιουσιακού δικαιώματος, ώστε, μεταξύ άλλων:
◦ να προσαρμοστούν στο ψηφιακό περιβάλλον.
◦ να διευκολυνθεί η πρόσβαση σε (ψηφιακό) υλικό πολιτιστικής κληρονομιάς.
◦ να προβλεφθεί ένα κατ’ ελάχιστον περιεχόμενο όμοιο για όλα τα κράτη μέλη.
◦ να καταστούν ορισμένοι υποχρεωτικοί για κάθε κράτος-μέλος.
➢ Βελτίωση της διασυνοριακής πρόσβασης προστατευόμενου περιεχομένου μέσω διαδικτύου και ενίσχυση της φορητότητάς του και αντιμετώπιση του προβλήματος του γεωγραφικού αποκλεισμού (geo-blocking) που συχνά παρατηρείται.
➢ Διαφύλαξη της «πανοραμικής ελευθερίας» (Freedom of Panorama): Απόρριψη της πρότασης για λήψη προηγούμενης άδειας από το δημιουργού σε περίπτωση εμπορικής χρήσης εικόνων και φωτογραφιών δημοσίων κτιρίων και έργων τέχνης.
➢ Διατήρηση υψηλού επιπέδου έννομης προστασίας των δικαιωμάτων των δημιουργών και λοιπών δικαιούχων, εξασφάλιση εύλογης ανταμοιβής καθώς και ενίσχυση της διαπραγματευτικής θέσης αυτών στο πεδίο των συμβάσεων εκμετάλλευσης έργων.
➢ Περαιτέρω διερεύνηση του ενδεχομένου υιοθέτησης ενός Ενιαίου Ευρωπαϊκού Τίτλου πνευματικής ιδιοκτησίας, αντίστοιχου με αυτά που υφίστανται στο χώρο της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (πχ. Σήματα και Σχέδια&Υποδείγματα).
➢ Διαφύλαξη του δημοσίου τομέα: να μην επέρχεται νέα χρονική περίοδος προστασίας μέσω ψηφιοποίησης ελεύθερων έργων και οι δημιουργοί να είναι σε θέση να «απελευθερώνουν» οικειοθελώς τα έργα τους μερικώς ή ολικώς.
➢ Μη περαιτέρω παράταση της διάρκειας προστασίας του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, σύμφωνα με τα οριζόμενα στη Διεθνή Συνθήκη της Βέρνης.
➢ Ενίσχυση της διαφάνειας του νομικού πλαισίου για έργα παραγόμενα από χρήστες (user generated content) στα ψηφιακά δίκτυα.
Με βάση το ανωτέρω ψήφισμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να καταθέσει μία πρόταση εκσυγχρονισμού του δικαίου της πνευματικής ιδιοκτησίας μέχρι το τέλος του 2015. Οι ως άνω εξελίξεις σηματοδοτούν την υιοθέτηση ενός σύγχρονου (“Copyright 2.0”) Ευρωπαϊκού δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας. Αυτό θα επηρεάσει αναμφίβολα σε βάθος χρόνου και το εγχώριο τοπίο, πυροδοτώντας έναν ακόμα γύρο τροποποιήσεων του ελληνικού νόμου πνευματικής ιδιοκτησίας.
* Η Γεωργία Μανιταρά είναι δικηγόρος Αθηνών και τακτική συνεργάτις του iprights.gr.
Με πληροφορίες από:
http://www.europarl.europa.eu/oeil/popups/ficheprocedure.do?reference=2014/2256%28INI%29&l=en
https://juliareda.eu/reda-report-explained-greek/