Δεν συνιστά παρουσίαση έργων στο κοινό η υπό κρίση τοποθέτηση υπερσυνδέσμων, διότι αφενός δεν υπήρχε νέο κοινό και αφετέρου ο τοποθετών τους υπερσυνδέσμους δεν γνώριζε τον παράνομο χαρακτήρα της αρχικής μετάδοσης και δεν ενήργησε με σκοπό κερδοσκοπίας.
Εφετείο Αθηνών 1909/2017 (Τμήμα 18ο)
Η διάταξη του άρθρου 3 Ν. 2121/1993 είναι σύμφωνη με το κοινοτικό κεκτημένο (άρθρο 3 παρ. 1 Οδηγία 2001/29 «Infosoc»)
Η τοποθέτηση υπερσυνδέσμων προς ελευθέρως διαθέσιμα προστατευόμενα έργα συνιστά παρουσίαση στο κοινό εφόσον αγγίζεται «νέο» κοινό, δηλαδή κοινό που δεν ελήφθη υπόψη από τους κατόχους του δικαιώματος του δημιουργού, όταν επέτρεψαν την αρχική παρουσίαση στο κοινό. Το ίδιο ισχύει και για συνδέσμους που χρησιμοποιούν την τεχνική διαδικασία της πλαισίωσης «framing».
Στην περίπτωση που ο διαχειριστής ιστότοπου στο διαδίκτυο τοποθετεί υπερσύνδεσμο που παραπέμπει τον χρήστη σε άλλον ιστότοπο, προσβάσιμο από το σύνολο των χρηστών, όπου το πνευματικό έργο διατίθεται στο κοινό χωρίς άδεια του δημιουργού, προκειμένου να κριθεί εάν πρόκειται ή όχι για παρουσίαση στο κοινό με την έννοια της άνω διάταξης του άρθρου 3 παρ. 1, θα πρέπει να γίνει διάκριση, κατά περίπτωση, εάν ο διαχειριστής του υπερσυνδέσμου αυτού ενήργησε χωρίς κερδοσκοπικό σκοπό, χωρίς να γνωρίζει ούτε να μπορεί ευλόγως να γνωρίζει τον παράνομο χαρακτήρα της δημοσίευσης του πνευματικού έργου στον ιστότοπο στον οποίο παραπέμπει τον χρήστη ή εάν, αντιθέτως, ενήργησε με κερδοσκοπικό σκοπό, οπότε η γνώση του παράνομου χαρακτήρα πρέπει να τεκμαίρεται.
Λέξεις-κλειδιά: Πνευματική Ιδιοκτησία, παρουσίαση στο κοινό, υπερσύνδεσμοι, Svensson (C‑466/12), BestWater, (C‑348/13), GS Media (C‑160/15).
Κρίσιμες διατάξεις: Ν. 2121/1993, άρθρο 3, Οδηγία 2001/29, άρθρο 3 παρ. 1, Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, άρθρο 534 • Αποφάσεις ΔΕΕ Svensson (C‑466/12), BestWater, (C‑348/13), GS Media (C‑160/15).
Το Ιστορικό
H ιστοσελίδα www.livemovies.gr (ανενεργή πλέον) λειτουργούσε ως ψηφιακό ευρετήριο ταξινομημένων πληροφοριών για οπτικοακουστικά κυρίως έργα (εκπομπές ή επεισόδια τηλεοπτικών σειρών και ταινίες μικρού ή μεγάλου μήκους). Εντός αυτού, είχαν τοποθετηθεί υπερσύνδεσμοι (hyperlinks) διά των οποίων καθίστατο δυνατή η παρακολούθηση των εν λόγω έργων, χωρίς όμως να έχουν αναρτηθεί τα ίδια τα έργα στην επίμαχη ιστοσελίδα ή στον εξυπηρετητή (server) αυτής και χωρίς να παρέχεται η δυνατότητα παρακολούθησης των έργων αυτών σε «ζωντανή» μετάδοση ροής (live streaming).
Oι υπερσύνδεσμοι ήταν τοποθετημένοι σε ορισμένα λήμματα του ευρετηρίου και κατεύθυναν τον επισκέπτη στον εκάστοτε τρίτο διαδικτυακό τόπο (στους επίσημους τηλεοπτικούς σταθμούς), αλλά και σε, από τον οποίο υπήρχε δυνατότητα άμεσης θέασης με ελεύθερη πρόσβαση και χωρίς τεχνικούς ή άλλους περιορισμούς του αντίστοιχου οπτικοακουστικού έργου και ακρόασης των μουσικών έργων τα οποία περιέχοντο στα οπτικοακουστικά έργα που επέλεγε να παρακολουθήσει.
Ένας Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης μουσικών έργων, χωρίς να γνωρίζει τον διαχειριστή της ιστοσελίδας, είχε αποστείλει ήδη από τον Ιούνιο του 2008 στην επίμαχη ιστοσελίδα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, στο οποίο ανέφερε την ανάγκη λήψης έγγραφης άδειας για τη χρήση μουσικού ρεπερτορίου διά της τοποθέτησης υπερσυνδέσμων. Αφού έλαβε αρνητική απάντηση ως προς την υποχρέωση λήψης έγγραφης άδειας, ο ΟΣΔ επανήλθε με νεότερες επικοινωνίες το επόμενο διάστημα, με τις οποίες ζητούσε από την ιστοσελίδα την υπογραφή σχετικής σύμβασης, αποστέλλοντας μάλιστα και σχέδια σχετικών συμβάσεων, χωρίς όμως να λάβει απάντηση.
Επίσης, τον Σεπτέμβριο του 2009, δια υπαλλήλου του, ο ΟΣΔ απέστειλε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στον καταχωρητή του ελληνικού domain name της επίμαχης ιστοσελίδας και, θεωρώντας ότι φιλοξενεί την επίμαχη ιστοσελίδα, ζήτησε, μεταξύ άλλων, να του γνωστοποιήσει τα στοιχεία του διαχειριστή της ιστοσελίδας αυτής, προκειμένου να τον ενημερώσουν για τις νόμιμες υποχρεώσεις του. Ο καταχώρησης απάντησε εγγράφως στις 14.12.2010 ότι ουδέποτε φιλοξένησε την ένδικη ιστοσελίδα σε διακομιστές της.
Το έτος 2011, ο διαχειριστής της ιστοσελίδας κατέθεσε αναγνωριστική αγωγή εναντίον του ως άνω Οργανισμού, ζητώντας να αναγνωρισθεί δικαστικά ότι δεν υπήρχε υποχρέωση λήψης άδειας για χρήση προστατευόμενων έργων πνευματικής ιδιοκτησίας από αυτόν, διότι η ιστοσελίδα παρέπεμπε απλώς διά της χρήσης υπερσυνδέσμων σε άλλες επίσημες ιστοσελίδες όπου ήταν αναρτημένα τα εν λόγω έργα και δεν προέβαινε σε αποθήκευση και αυτοτελή παρουσίαση αυτών στο κοινό.
Περαιτέρω, με την αγωγή ζητήθηκε και αποζημίωση για παραβίαση των διατάξεων περί προσωπικών δεδομένων καθώς και για αθέμιτη προσβολή της προσωπικότητάς του, ιδίως εξαιτίας της αίτησης που υποβλήθηκε στον καταχωρητή για λήψη στοιχείων ταυτότητας του διαχειριστή της επίμαχης ιστοσελίδας.
Το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών, ενώπιον του οποίου κατατέθηκε αρχικώς η αγωγή, παρέπεμψε την υπόθεση ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, ως καθ` ύλην αρμοδίου και στη συνέχεια το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών εξέδωσε την 5249/2014 οριστική του απόφαση, με την οποία δέχθηκε εν μέρει την αγωγή και ιδίως το αναγνωριστικό αγωγικό αίτημα.
Εν συνεχεία, τόσο ο διαχειριστής της ιστοσελίδας όσο και ο ΟΣΔ άσκησαν έφεση κατά της εν λόγω απόφασης ενώπιον του Εφετείου Αθηνών. Το Δικαστήριο αποφάσισε ως εξής:
H απόφαση
«[…] Όπως προκύπτει από τη διάταξη του άρθρου 3 του N. 2121/1993, το περιουσιακό δικαίωμα των πνευματικών δημιουργών δίνει σε αυτούς ιδίως την εξουσία (δικαίωμα) να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν, μεταξύ άλλων, την εγγραφή και την άμεση ή έμμεση, προσωρινή ή μόνιμη αναπαραγωγή των έργων τους με οποιοδήποτε μέσο και μορφή εν όλω ή εν μέρει, τη δημόσια εκτέλεση των έργων τους, τη μετάδοση ή αναμετάδοση στο κοινό με τη ραδιοφωνία και την τηλεόραση, την παρουσίαση στο κοινό των έργων τους με οποιονδήποτε τρόπο καθώς και να καθιστούν προσιτά τα έργα τους στο κοινό κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση στα έργα αυτά, όπου και όταν επιλέγει ο ίδιος.
Δημόσια θεωρείται κάθε χρήση ή εκτέλεση ή παρουσίαση του έργου, που κάνει αυτό προσιτό σε κύκλο προσώπων ευρύτερο από το στενό κύκλο της οικογένειας και το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον ανεξάρτητα αν τα πρόσωπα αυτού του ευρύτερου κύκλου βρίσκονται στον ίδιο ή σε διαφορετικούς χώρους.
Η διάταξη αυτή είναι σύμφωνη με την Οδηγία 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22.5.2001, «για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας». Ειδικότερα, στο άρθρο 3 παρ. 1 της Οδηγίας ορίζεται ότι τα κράτη μέλη παρέχουν στους δημιουργούς το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν κάθε παρουσίαση στο κοινό των έργων τους, ενσυρμάτως ή ασυρμάτως καθώς και να καθιστούν προσιτά τα έργα τους στο κοινό κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση σε αυτά όπου και όταν επιλέγει ο ίδιος.
Στην περίπτωση ιστότοπου στο διαδίκτυο, στον οποίο παρέχεται η δυνατότητα να ενεργοποιηθούν με επιλογή του χρήστη υπερσύνδεσμοι προς άλλους ιστότοπους για πρόσβαση σε προστατευόμενα έργα ελεύθερα διαθέσιμα στους ιστότοπους αυτούς, δεν αποτελεί η χρήση αυτή μέσω των συνδέσμων παρουσίαση στο κοινό κατά την έννοια της άνω διάταξης, ώστε να απαιτείται προηγούμενη άδεια των κατόχων του δικαιώματος του δημιουργού, εκτός αν πρόκειται για “νέο” κοινό, δηλαδή για κοινό που δεν ελήφθη υπόψη από τους κατόχους του δικαιώματος του δημιουργού, όταν επέτρεψαν την αρχική παρουσίαση στο κοινό. Το ίδιο ισχύει και για συνδέσμους που χρησιμοποιούν την τεχνική διαδικασία της πλαισίωσης “framing” (πρβλ. σχετική απόφαση του Δικαστηρίου Ε.Ε. της 13.2.2014 με αρ. υπόθεσης C-466/12, EU:C:2014:76, Nils Svensson κλπ. κατά Retriever Sverige ΑΒ στα πλαίσια προδικαστικού ερωτήματος του Εφετείου της Στοκχόλμης καθώς και Διάταξη του Δικαστηρίου Ε.Ε. της 21.10.2014, Best Water International C-348/13, EU:C:2014:2315).
Επίσης, στην περίπτωση που ο διαχειριστής ιστότοπου στο διαδίκτυο τοποθετεί υπερσύνδεσμο που παραπέμπει τον χρήστη σε άλλον ιστότοπο, προσβάσιμο από το σύνολο των χρηστών, όπου το πνευματικό έργο διατίθεται στο κοινό χωρίς άδεια του δημιουργού, προκειμένου να κριθεί εάν πρόκειται ή όχι για παρουσίαση στο κοινό με την έννοια της άνω διάταξης του άρθρου 3 παρ. 1, θα πρέπει να γίνει διάκριση, κατά περίπτωση, εάν ο διαχειριστής του υπερσυνδέσμου αυτού ενήργησε χωρίς κερδοσκοπικό σκοπό, χωρίς να γνωρίζει ούτε να μπορεί ευλόγως να γνωρίζει τον παράνομο χαρακτήρα της δημοσίευσης του πνευματικού έργου στον ιστότοπο στον οποίο παραπέμπει τον χρήστη ή έαν, αντιθέτως, ενήργησε με κερδοσκοπικό σκοπό, οπότε η γνώση του παράνομου χαρακτήρα πρέπει να τεκμαίρεται (πρβλ. απόφαση Δικαστηρίου Ε.Ε. της 8.9.2016 με αρ. υπόθεσης C-160/15 GS Media BV κατά Sanoma Media Netherlands BV κλπ., επί προδικαστικού ερωτήματος του Ανώτατου Δικαστηρίου των Κάτω Χωρών).
[…] Άλλωστε, ενόψει και του ότι ο νόμος 2121/1993 παρέχει εξουσίες στους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης των πνευματικών δικαιωμάτων να ερευνούν και να προβαίνουν στις ανάλογες ενέργειες για την διαπίστωση των πράξεων που προσβάλλουν τα δικαιώματα των δημιουργών και τη λήψη ανάλογων μέτρων με τη βοήθεια δημόσιας αρχής (άρθ. 54 επ. Ν. 2121/1993), η εναγομένη εταιρία [ΟΣΔ] και ο δεύτερος εναγόμενος [υπάλληλος αυτής] εκτίμησαν ότι δικαιούνται να αναζητήσουν την ταυτότητα του διαχειριστή της ιστοσελίδας που κατά την κρίση τους παραβιάζει τα δικαιώματα των πνευματικών δημιουργών που η πρώτη εκπροσωπεί. Κατά συνέπεια, ο ενάγων [διαχειριστής του επίμαχου ιστοτόπου] δεν υπέστη προσβολή στην προσωπικότητά του ή ηθική βλάβη από τη συγκεκριμένη ενέργεια της εναγομένης εταιρίας δια του δευτέρου εναγομένου. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, που απέρριψε το αγωγικό αίτημα καταβολής χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης για τον λόγο αυτόν ως αβάσιμο, δεν έσφαλε στην κρίση του και ο συναφής τρίτος λόγος έφεσης πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος.
Όπως αποδείχθηκε, ο ενάγων, ως διαχειριστής της ιστοσελίδας [........gr], δεν είχε αποθηκεύσει σε server και δεν παρείχε την δυνατότητα στους χρήστες που επισκέπτονταν την ιστοσελίδα του να παρακολουθήσουν οπτικοακουστικά έργα μεταξύ των οποίων περιέχονταν και μουσικά έργα, οι δημιουργοί των οποίων εκπροσωπούνται ως προς την προστασία των δικαιωμάτων τους από την πρώτη εναγομένη. Ο χρήστης μεταφερόταν μετά την επιλογή του έργου που επιθυμούσε από το ευρετήριο που παρείχε η ιστοσελίδα του ενάγοντος, μέσω συνδέσμου, στον ιστότοπο, όπου υπήρχε ελεύθερη πρόσβαση στο έργο.
Δεν επρόκειτο, επίσης, για νέο κοινό στους ιστότοπους εκείνους, αλλά για ελεύθερη πρόσβαση εκ μέρους των χρηστών χωρίς τεχνικούς ή άλλους περιορισμούς.
Όπως επίσης αποδείχθηκε, ο ενάγων δεν γνώριζε ούτε μπορούσε να γνωρίζει εάν οι ιστότοποι, στους οποίους μεταφερόταν ο χρήστης, μεταξύ των οποίων και οι επίσημοι τηλεοπτικοί σταθμοί, είχαν λάβει νόμιμη άδεια των κατά περίπτωση πνευματικών δημιουργών και των εταιριών που τους εκπροσωπούν για την μετάδοση των έργων αυτών.
Και σε εκείνες, όμως, τις ελάχιστες περιπτώσεις, όπου οι ιστότοποι, στους οποίους μεταφερόταν μέσω συνδέσμων ο χρήστης, δεν είχαν νόμιμη άδεια μετάδοσης των έργων, ο ενάγων δεν ενήργησε με σκοπό κερδοσκοπίας, αφού δεν αποδείχθηκε καμία συμμετοχή του σε αυτούς ή απολαβή κερδών από την χωρίς άδεια μετάδοση των έργων.
Κατόπιν των ανωτέρω, σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν και στην αρχή της παρούσας, ο ενάγων μέσω της ιστοσελίδας του δεν κατέστησε προσιτά στο κοινό με την έννοια της παρουσίασης έργα - πνευματικά δημιουργήματα σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 3 παρ. 1 N. 2121/1993 σε συνδυασμό με το άρθρο 3 της Οδηγίας 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, ώστε να συντρέχει παραβίαση της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως ισχυρίστηκαν οι εναγόμενοι και κυρίως η πρώτη εναγομένη εταιρία. Δεν υποχρεούτο, επομένως, να ζητήσει και να λάβει από την τελευταία έγγραφη άδεια και να καταβάλει ανάλογη αμοιβή για παρουσίαση στο κοινό των μουσικών έργων, που περιέχονταν σε αυτά.
Το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, δεχόμενο το αγωγικό αίτημα και αναγνωρίζοντας ότι ενάγων δεν υποχρεούται να λάβει την άδεια της πρώτης εναγομένης ως οργανισμού συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων ή να υπογράψει σύμβαση προκειμένου να τοποθετεί στον διαδικτυακό ιστότοπο ........gr συvδέσμoυς υπερκειμέvoυ, οι οποίοι οδηγούν τον χρήστη, αν τους επιλέξει, αυτοματοποιημένα σε άλλη ιστοσελίδα, όπου είναι αποθηκευμένο το έργο και μπορεί να το παρακολουθήσει, καθώς επίσης αναγνωρίζοντας ότι ο ενάγων δεν υποχρεούται να καταβάλει στην πρώτη εναγομένη αμοιβή ή αποζημίωση για την τοποθέτηση των ως άνω υπερσυνδέσμων, με διαφορετική εν μέρει αιτιολογία, που αντικαθίσταται με αυτή της παρούσας (άρθ. 534 ΚΠολΔ), δεν έσφαλε στην εφαρμογή του νόμου και στην εκτίμηση των αποδείξεων. Τα αντίθετα υποστηριζόμενα από την εκκαλούσα εταιρία με τους συναφείς λόγους έφεσης είναι απορριπτέα ως αβάσιμα.
[…] Όπως αποδείχθηκε, υπήρχαν την επίδικη περίοδο που έλαβαν χώρα οι αλληλογραφίες των διαδίκων (2008-2010) αμφισβητήσεις και αντικρουόμενες απόψεις ως προς το ζήτημα εάν η παροχή της υπηρεσίας στους χρήστες του διαδικτύου μέσω υπερσυνδέσμου για την αναζήτηση και παρακολούθηση οπτικοακουστικών έργων και ειδικότερα μουσικών έργων, μεταφερόμενοι μετά από επιλογή τους στην αντίστοιχη ιστοσελίδα, όπου υπήρχε ελεύθερη πρόσβαση από τους δημιουργούς, συνιστά παρουσίαση στο κοινό, ώστε να απαιτείται η συναίνεση των δημιουργών με την έγγραφη άδεια της εναγομένης εταιρίας και την καταβολή ανάλογης αμοιβής για τη χρήση των έργων αυτών.
[…]
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
[Δέχεται τυπικά και απορρίπτει κατ’ ουσίαν τις εκατέρωθεν εφέσεις, απορρίπτει τις πρόσθετες παρεμβάσεις]
[…]
Κρίθηκε και αποφασίστηκε στην Αθήνα στις 9 Μαρτίου 2017 και δημοσιεύθηκε στο ακροατήριό του σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση, χωρίς να παρίστανται οι διάδικοι και οι πληρεξούσιοι δικηγόροι τους, στις 26 Απριλίου 2017."
H απόφαση δημοσιεύεται στο τεύχος 3/2017 του περιοδικού ΔiΜΕΕ.
Επιμέλεια: Δρ. Θεόδωρος Χίου, Δικηγόρος Πνευματικών Δικαιωμάτων
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΧΕΤΙΚΑ ΣΤΟ IPrightsGR:
ΕΚΛΕΙΣΕ ΤΟ WEBSITE TAINIΩΝ & ΣΕΙΡΩΝ "GAMATO" [GAMATOTV.ORG]
ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΑΣΦ. ΜΕΤΡΩΝ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΕ ΠΕΙΡΑΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ ΛΟΓΩ ΔΕΔΙΚΑΣΜΕΝΟΥ
ΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΝΟΜΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ: ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ