ΜονΕφΘεσ 488/2015 Τηλεοπτικός σταθμός «ΑRΤ ΤV» vs δημιουργός καλλιτεχνικού βίντεο

Α’ Δημοσίευση: http://obtr-dicta.blogspot.gr/

Θερμές ευχαριστίες στον δικηγόρο κ. Θ. Κωστίκο, για την ευγενική παραχώρηση της απόφασης.

Η ανάρτηση ενός οπτικοακουστικού έργου (βίντεο) από το δημιουργό του σε διαδικτυακά κανάλια όπως το Youtube δε συνιστά παραίτηση εκ μέρους του από οποιοδήποτε δικαίωμα περιουσιακής εκμετάλλευσης του εν λόγω έργου. Περαιτέρω, δεν είναι αναγκαία η σχετική αναφορά περί απαγόρευσης εκμετάλλευσης του εν λόγω έργου χωρίς τη συναίνεση του δημιουργού, εφόσον τούτο καθορίζεται ρητώς στους όρους χρήσης αυτών των καναλιών.

Λέξεις – κλειδιά: Διανοητική ιδιοκτησία∙ Πνευματική Ιδιοκτησία∙ Προστασία φωτογραφιών από πνευματική ιδιοκτησία- έννοια «πρωτοτυπίας» σε φωτογραφίες-τεχνική «tilt–shift»-συνένωση φωτογραφιών σε βίντεο–προβολή βίντεο χωρίς άδεια του δημιουργού στην τηλεόραση- ανάρτηση βίντεο online σε διαδικτυακές πλατφόρμες (Youtube, Vimeo) ∙ video streaming∙ όροι χρήσης Youtube- ερημοδικία εκκαλούντος στον πρώτο βαθμό.

Κρίσιμες διατάξεις: άρ. 533 §1 και άρ. 535 §1 ΚΠολΔ∙ άρ. 1, 2, 6, 65 Ν. 2121/1993∙άρ. 281, 346, 914, 932 ΑΚ.

Γεγονότα:

Ο ενάγων και ήδη εφεσίβλητος φωτογράφος και δημιουργός καλλιτεχνικών βίντεο, με την από 30-9-2013 αγωγή του στο Μονομελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, ζητούσε να υποχρεωθεί ο εναγόμενος τηλεοπτικός σταθμός «ART TV» να καταβάλλει αποζημίωση για παράνομη εκμετάλλευση του πρωτότυπου και προστατευόμενου από πνευματική ιδιοκτησία οπτικοακουστικού έργου του (βίντεο που προέκυψε από τη συνένωση φωτογραφιών), το οποίο είχε αναρτηθεί από τον ενάγοντα στο Youtube. Το Δικαστήριο δίκασε ερήμην του εναγομένου σταθμού και δέχθκε εν μέρει την αγωγή ως κατ’ ουσία βάσιμη με την 10474/2014 απόφασή του. Εν συνεχεία, ο εναγόμενος και ήδη εκκαλών τηλεοπτικός σταθμός, με την από 29-6-2014 έφεσή του στο Μονομελές Εφετείο Θεσσαλονίκης ζητά να εξαφανισθεί η εκκαλούμενη απόφαση και να κριθεί εκ νέου η αγωγή. Το δευτεροβάθμιο Δικαστήριο έκρινε και αποφάσισε ως εξής:

Η απόφαση:

«[…][Ο] ενάγων με την αγωγή του εξέθετε ότι είναι φωτογράφος και δημιουργός καλλιτεχνικών βίντεο (ταινιών τύπου «βίντεο - αρτ»). Ότι στα πλαίσια αυτής της δραστηριότητάς του δημιούργησε ως σκηνοθέτης και παραγωγός, μία καλλιτεχνική ταινία μικρού μήκους, διάρκειας έξι λεπτών περίπου, για την πόλη των Αθηνών, περιλαμβάνουσα πλάνα από τα αναφερόμενα στην αγωγή αξιοθέατα και μνημεία της πόλης, με τον τίτλο «……..», με την τεχνική που είναι διεθνώς γνωστή ως «tilt – shift», δηλαδή μία τεχνική με την οποία ο θεατής αντιλαμβάνεται ψευδαισθητικά όλα τα πλάνα και τα καταγραφόμενα αντικείμενα σαν μινιατούρες. Ότι η ταινία αυτή έτυχε μεγάλης αποδοχής από το κοινό και προβλήθηκε σε γνωστά διαδικτυακά κανάλια, με τα στοιχεία του ίδιου του δημιουργού, καθώς επίσης και στη δημόσια τηλεόραση, στα πλαίσια παραχώρησης συνεντεύξεών του, πάντοτε κατόπιν σχετικής αδείας του. […]

[Η] εναγομένη εταιρία, η οποία είναι ιδιοκτήτρια του πανελλήνιας εμβέλειας τηλεοπτικού σταθμού «ARTTV» και της ιστοσελίδας «http://teleasty.site50.net» έκανε κατά το χρονικό διάστημα από […] και με συχνότητα καθημερινώς από Δευτέρα έως Πέμπτη, κάθε εβδομάδα, δημόσια χρήση της εν λόγω ταινίας του (ενάγοντος), χωρίς την άδειά του και συγκεκριμένα δια της αναπαραγωγής στο διαφημιστικό σποτ και στο σήμα έναρξης της προβαλλόμενης στον ανωτέρω τηλεοπτικό σταθμό ενημερωτικής εκπομπής με τον τίτλο «….», καθώς και στην ανωτέρω ιστοσελίδα της, πλάνων από την προπεριγραφείσα ταινία του ενάγοντος και μάλιστα παραμορφωμένων, προσβάλλοντας έτσι παράνομα και υπαίτια (με πρόθεση) την πνευματική ιδιοκτησία επί του βίντεο. […]

[…] Από τις διατάξεις των άρθρων 1 και 2 του ν. 2121/1993 «πνευματική ιδιοκτησία, συγγενικά δικαιώματα και πολιτιστικά θέματα» συνάγεται ότι το έργο, ως πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή προσιτή στις αισθήσεις, προστατεύεται από την πνευματική ιδιοκτησία [που περιλαμβάνει το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα)] εφόσον ανταποκρίνεται στις προϋποθέσεις της γενικής ρήτρας (άρθρο 2 παρ. 1), δηλαδή εφόσον είναι πρωτότυπο. Η «πρωτοτυπία», η έννοια της οποίας δεν προσδιορίζεται γενικά από τον νόμο, είναι, κατά τη θεωρία της στατιστικής μοναδικότητας που επικρατεί στη νομολογία, η κρίση ότι κάτω από παρόμοιες συνθήκες και με τους ίδιους στόχους κανένας άλλος δημιουργός, κατά λογική πιθανολόγηση, δεν θα ήταν σε θέση να δημιουργήσει έργο όμοιο ή ότι παρουσιάζει ατομική ιδιομορφία ή ένα ελάχιστο όριο «δημιουργικού ύψους», έτσι ώστε να ξεχωρίζει και να διαφοροποιείται από τα έργα της καθημερινότητας ή από άλλα παρεμφερή γνωστά έργα. […]

Η φωτογραφία […] συνιστά πνευματικό δημιούργημα που, εφόσον είναι πρωτότυπο, θεωρείται «έργο» ο δημιουργός του οποίου αποκτά επ’ αυτού πνευματική ιδιοκτησία κατ’ άρθρο 1 παρ. 1 ν. 2121/1993. Σκόπιμα δε στο άρθρο αυτό χρησιμοποιείται ο όρος «φωτογραφίες» και όχι «φωτογραφικά έργα», επειδή πρόθεση του νομοθέτη ήταν η προστασία κάθε φωτογραφίας. Ακόμη το άρθρο 2 του ν. 2121/1993 είναι σύμφωνο με το άρθρο 6 της Οδηγίας 93/98 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διάταξη αυτή δέχεται μεν τη προϋπόθεση της «δημιουργίας», αλλά επιβάλλει ως μοναδικό κριτήριο της πρωτοτυπίας να είναι η φωτογραφία «προσωπικό πνευματικό δημιούργημα του δημιουργού της», δηλ. ουσιαστικά να μην είναι αντιγραφή, αποκλείοντας κάθε άλλο αυστηρότερο κριτήριο[…] Η πρωτοτυπία εντοπίζεται στην επιλογή του τόπου και χρόνου, την γωνία φωτογράφησης, τον φωτισμό, τη σχέση φωτογραφιζόμενου αντικειμένου με τον περιβάλλοντα χώρο, τις αντιθέσεις χρωμάτων, αλλά και την ενδεχόμενη επεξεργασία της φωτογραφίας.[…]

[…][Η] προσβολή απόλυτου και αποκλειστικού δικαιώματος, όπως το δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας, συνιστά πράξη παράνομη και, εφόσον γίνεται υπαίτια, συνιστά αδικοπραξία, επειδή ενέχει εφ’ αυτής εναντίωση προς την αποκλειστική εξουσία του δικαιούχου. […] Το άρθρο 65 του ν. 2121/1993 αποτελεί ειδική διάταξη σε σχέση με το άρθρο 914 ΑΚ, το οποίο εφαρμόζεται, όπου η ως άνω διάταξη αφήνει κενά και στον βαθμό που δεν είναι ασυμβίβαστη η ανάλογη εφαρμογή με το νομοθετικό πνεύμα που διέπει τις διατάξεις των άρθρων 63 επ. του ν. 2121/199. Η υπαιτιότητα απαιτείται μόνο για την αξίωση αποζημίωσης, ενώ η ίδια η πράξη της προσβολής συνεπάγεται και το παράνομο […].»

[Σ]τις 6-12-2010 ο ενάγων ανάρτησε την ταινία, με δική του πρωτοβουλία, στο διαδικτυακό κανάλι «Youtube» και στο επαγγελματικό διαδικτυακό κανάλι πολυμέσων «Vimeo». Στις ιστοσελίδες προβολής αναγράφεται το ονοματεπώνυμό του, καθώς και τα λοιπά προσωπικά του στοιχεία για ηλεκτρονική επικοινωνία τρίτων με τον ίδιο, καθώς επίσης υπάρχει και ειδική σήμανση ότι προστατεύεται η πνευματική ιδιοκτησία επί του συγκεκριμένου έργου. Στους όρους χρήσης δε των εν λόγω ιστοσελίδων περιλαμβάνεται και η απαγόρευση αντιγραφής, αναπαραγωγής, αναμετάδοσης, έκθεσης, πώλησης, παροχής άδειας χρήσης ή εκμετάλλευσης οποιουδήποτε περιεχομένου χωρίς την άδεια του διαδικτυακού καναλιού ή των κατόχων άδειας χρήσης του περιεχομένου. […]

Η χρήση των προπεριγραφέντων πλάνων [της ταινίας] έγινε από τον τηλεοπτικό σταθμό της εναγομένης, χωρίς την άδεια του ενάγοντος. Ο ισχυρισμός της εναγομένης ότι η ενημερωτική εκπομπή [...] αποτελούσε ανεξάρτητη παραγωγή και όχι δική της δεν αποδείχθηκε από κανένα αποδεικτικό στοιχείο και, ως εκ τούτου, πρέπει να απορριφθεί ως κατ’ ουσία αβάσιμος. Σε κάθε περίπτωση ο τηλεοπτικός σταθμός της εναγομένης εξασφάλισε στον προαναφερόμενο δημοσιογράφο τα απαραίτητα τεχνικά μέσα για την αναπαραγωγή (εφόσον δεν αποτελούσε έργο των απασχολουμένων από αυτήν υπαλλήλων) και δημόσια εκτέλεση έργου ενός τρίτου δημιουργού (εν προκειμένω του ενάγοντος), χωρίς να προβεί στον αναγκαίο έλεγχο αν τα αναπαραγόμενα πλάνα αποτελούσαν πνευματικό δημιούργημα, του οποίου προστατευόταν το δικαίωμα εκμετάλλευσης. […] [Τ]ο εν λόγω έργο παρουσιάζει μία ατομική ιδιομορφία, η πρωτοτυπία του οποίου συνίσταται αφενός μεν στη χρησιμοποιηθείσα τεχνική του «tilt-shift», αφετέρου δε στην επιλογή των θεμάτων, στον τρόπο (την γωνία) της φωτογράφησης, τον φωτισμό, τη θέση του φωτογραφιόμνου αντικειμένου (των αξιοθεάτων και των μνημείων) στον περιβάλλοντα χώρο, στην επιλογή των χρημάτων αλλά και την ιδιαίτερη επεξεργασία των φωτογραφιών. Επί πλέον ο ενάγων συνένωσε τις ληφθείσες φωτογραφίες, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα έργο, μικρής διάρκειας (έξι λεπτών), πλην όμως δομημένο, με αρχή, μέση και τέλος. […] Από την επισκόπηση του συνόλου των φωτογραφιών και της συνένωσης αυτών σε ένα έργο (βίντεο) προκύπτει ότι αυτή δεν αποτελεί απλή φωτογραφική και υλική αποτύπωση των κτιρίων και μνημείων της πόλης των Αθηνών, αλλά εμφαίνεται σ’ αυτήν μία ατομική ιδιομορφία που αντανακλά την ιδιαιτερότητα της δημιουργικής διαδικασίας του ενάγοντος και θεμελιώνεται στα ειδικά τεχνικά μέσα που χρησιμοποίησε, την παρατηρητικότητά του, αλλά και την μακρά και επίπονη εργασία του να συνενώσει τις εν λόγω φωτογραφίες, προκειμένου να προκύψει το συγκεκριμένο αρμονικό σύνολο. Τα ως άνω στοιχεία πιστοποιούν ότι το συγκεκριμένο έργο είναι προσωπικό δημιούργημα του ενάγοντος και αντανακλά την προσωπικότητά του ως δημιουργού, δηλαδή την έμπνευση, την ευαισθησία, τη διορατικότητα, τη γνώση, την παρατήρηση, τον υπολογισμό και την εμπειρία του στη δημιουργική διαδικασία που επέφερε το συγκεκριμένο αποτέλεσμα. […]

Επίσης η εκκαλούσα […] ισχυρίζεται ότι η εκ μέρους του ενάγοντος άσκηση του δικαιώματός του είναι καταχρηστική, εφόσον ο ίδιος ανήρτησε το βίντεό του σε διαδικτυακά κανάλια χωρίς να απαγορεύσει την οποιαδήποτε χρήση εκ μέρους τρίτων, γεγονός που συνιστά παραίτηση εκ μέρους του από οποιοδήποτε δικαίωμα περιουσιακής εκμετάλλευσης του συγκεκριμένου έργου του. Ο λόγος αυτός της έφεσης, που συνιστά τη στηριζόμενη στο άρθρο 281 ΑΚ ένσταση, πρέπει να απορριφθεί ως κατ’ ουσία αβάσιμος, εφόσον, όπως προαναφέρθηκε, η ανάρτηση του βίντεο στους διαδικτυακούς ιστοτόπους συνοδευόταν από την αναγραφή των προσωπικών του στοιχείων και επί πλέον δεν ήταν αναγκαία η αναφορά περί απαγόρευσης εκμετάλλευσης του έργου του χωρίς τη συναίνεσή του, εφόσον τούτο καθορίζεται ρητώς στους όρους χρήσης αυτών των υπηρεσιών (βλ. προσκομιζόμενο αντίγραφο των όρων χρήσης του διαδικτυακού ιστοτόπου “Youtube” και ειδικότερα τον υπ’ αριθ. 5 όρο [διαθέσιμοι εδώ: https://www.youtube.com/static?gl=GR&template=terms]). Η εναγόμενη, η οποία εκμεταλλεύεται τηλεοπτικό σταθμό είναι ασφαλώς γνώστης των όρων χρήσης των έργων που είναι αναρτημένα σε διαδικτυακά κανάλια και, ως εκ τούτου, ο ισχυρισμός της ότι ο ενάγων εκθέτοντας το έργο του κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιούργησε στους τρίτους (και στην ίδια) την εντύπωση ότι παραιτήθηκε από το δικαίωμά του στην περιουσιακή εκμετάλλευση αυτού, πρέπει να απορριφθεί ως κατ’ ουσία αβάσιμος. […]

Για τους λόγους αυτούς

[…]

ΔΕΧΕΤΑΙ τυπικά και κατ΄ ουσίαν την έφεση.

ΕΞΑΦΑΝΙΖΕΙ την υπ’ αριθ. 10474/2014 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης

ΔΙΑΚΡΑΤΕΙ την υπόθεση

ΔΙΚΑΖΕΙ τη με αυξ. Αριθ. Κατάθεσης 24120/30-9-2013 αγωγή

ΔΕΧΕΤΑΙ κατά ένα μέρος αυτήν.

[…]